Page 174 - Voorwerk.indd

ze ook behoorlijk te eten kregen. Hij moest geregeld naar Vught en nam dan ook post
mee. Jopie spreekt in zijn rapport over twee ooms. Daarmee bedoelde hij waarschijnlijk
Sam en Harry Andriesse. Als dit zo is viel Jöbke Kaufman hier buiten. Blijkens de be-
treffende kaarten in de kaartenbakken van het Rode Kruis was Harry Andriesse vanaf
21 mei aan de Moerdijk en Sam Andriesse, zijn vrouw en Jöbke Kaufman vanaf 29 mei.
Hebben zij bij vertrek nog hun vrouw en kinderen gezien?.
Jopie, die enkele keren per week in Vught kwam, zegt in zijn rapport dat hij vooraf
niets heeft geweten van het aanstaande vertrek van de kinderen en hun moeders. Hij
hoorde het pas toen het al gebeurd was. Hij kreeg opdracht het de mannen te vertel-
len, maar heeft dat niet gedaan, omdat de kinderen en de vrouw van zijn zwager erbij
waren. Dat is toen dinsdags gebeurd door de kampcommandant. De trein naar Sobibor
was toen al vertrokken. Dat zal er niet bij verteld zijn.
De positie waarin Jopie aan de Moerdijk verkeerde was precair. Zelf gaf hij in zijn
rapportage aan dat hij wel familie en kennissen hielp, maar dat niet voor iedereen kon
doen. Hij gaf toe dat hij enkele keren had geslagen, maar dat kon in de gegeven om-
standigheden niet anders. Diefstal van eten moest worden tegen gegaan. In het begin
was er niet genoeg te eten. Rood kreeg contact met de Joodse Raad in Tilburg. Iemand
daarvan regelde eten via vermogende mensen. Hij bezorgde ook brieven in Vught
Uit het verslag van Rood blijkt ook dat de mannen aan de Moerdijk werkten voor
een bouwfirma uit Schiedam. In het begin was de SS gruwelijk, liet de mannen met
kruiwagens rennen en oefeningen doen. Rood heeft toen bij de commandant geklaagd,
voortaan moesten kapo’s (niet-joodse gevangenen) op het werk letten en mocht de SS
alleen zorgen dat niemand wegliep. De SS sloeg zo weinig mogelijk, zolang de mensen
nog in Nederland waren. De mannen verdienden geld, twee tot vier gulden per week.
Dat werd verzameld en voor het totaalbedrag werden sigaretten gekocht en verdeeld.
Aangenomen mag worden dat de Gennepse mannen geen graafwerk of iets dergelijks
hebben gedaan. Ze waren alle drie rond de vijftig jaar. Gezien hun achtergrond hebben
ze misschien in de keuken gewerkt. Van slager Jöbke Kaufman staat op zijn kampkaart
aangegeven dat hij kok was.
Jopie Rood is tot september 1943 aan de Moedrijk gebleven. Toen kwam hij weer
in Vught, waar hij in het Philips commando kwam te werken. Daar werkte ook zijn
vrouw Rachel. Begin juni 1944.gingen de Joden die bij Philips werkten rechtstreeks
naar Auschwitz, dus niet via Westerbork. Mannen en vrouwen in aparte treinen. Vanuit
Auschwitz kwamen zij ook weer apart in verschillende kampen en hebben beiden, na
verschrikkelijke tochten begin 1945, overleefd. Zij vertelden los van elkaar in hun rap-
portage in 1947 wat ze dachten toen ze bij aankomst in Auschwitz grote wolken zwarte
rook en vlammen zagen. De een dacht aan een bosbrand, de ander aan een rubber-
fabriek. Maar niet aan crematoria.

De laatste groep ook weg
Aan het werk van de Gennepse mannen aan de Moerdijk kwam op donderdag
1 juli 1943 een einde. Met 500 andere Joodse mannen gingen ze ’s nachts terug naar

| HOOF DS TU K 5 | DE DE PO R T A T I E I N APR I L 1943 | 175

Hfdst-5.indd 175 21-10-18 16:39