Page 117 - Voorwerk.indd

4 De deportaties in 1942

Voorgeschiedenis
Het is niet zo, dat het van het begin af aan een vooropgezet plan was van de nazi’s, dat
alle beperkingen, die de Joden een voor een werden opgelegd, uiteindelijk moesten
leiden tot hun uitmoording. Maar door de toenemende beperkingen werd de Joden
wel een redelijk bestaan vrijwel onmogelijk gemaakt. De maatregelen die in 1941 en
begin 1942 in Nederland in steeds sneller tempo tegen de Joden werden genomen,
waren in Duitsland geleidelijk, in de loop van de jaren sinds 1933, tot stand gekomen.
Begin 1941 werd er ook door de nazileiding in Duitsland nog niet aan systematische
uitmoording van de Joden binnen hun machtsgebied gedacht. Men zocht nog steeds
naar andere oplossingen om hen kwijt te raken. In de jaren 1930 was dat gedaan door
hen tot emigratie te pressen, maar niet dan na hen eerst beroofd te hebben. Daarna
werd naar plekken gezocht waarheen men ze zou kunnen deporteren en waar ze door
natuurlijk verloop ten gronde zouden gaan.
Aan systematische actieve uitmoording werd pas gedacht na de inval in Rusland
in juni 1941. Achter de oprukkende Duitse troepen volgden speciale eenheden die de
joodse bevolking die op hun pad kwam systematisch vermoordden. In sommige steden
werden de Joden in getto’s samengeperst. Men begon toen ook Joden uit het Duitse Rijk
daar naartoe te deporteren. In de herfst van 1941werden plannen gemaakt om zich van
de Joden in deze overbevolkte getto’s te ontdoen door ze te vermoorden op speciaal
daarvoor ingerichte vaste locaties.
Het besluit om alle Europese Joden systematisch te doden kwam op het hoogste
niveau in de loop van de herfst van 1941 tot stand. De Wannsee Conferentie op 20 ja-
nuari 1942 diende om te regelen hoe de verschillende instanties daaraan
uitvoering moesten geven. Buiten de reeds geplande drie centra in het bezette
Polen, Belzec, Sobibor en Treblinka, werd voor de rest van Europa het bestaande
concentratiekamp Auschwitz bestemd als plek, waar ze zouden worden omgebracht.
En dan met name het nieuwe kamp dat op drie kilometer afstand van het bestaande
kamp Auschwitz werd gebouwd, op de plek waar het dorp Birkenau (Brzesinka) had
gelegen.

Hoe dat concreet zou moeten gebeuren stond ook toen nog niet vast. Binnen de nazi
top waren er toentertijd twee stromingen. Uit oogpunt van oorlogsvoering vond de
ene stroming onbeperkte genocide op dat moment ondoelmatig. Er waren
arbeidskrachten nodig en de Joden konden als slaven goedkoop daarvoor worden
gebruikt. Bejaarden, kinderen en zieken moesten uit doelmatigheidsoverwegingen
natuurlijk wel meteen worden gedood. De andere stroming zag in het in leven
houden van een groot deel van de joodse bevolking een veiligheidsgevaar. Begin
1942 werd een compromis gevonden:

| HOOF DS TU K 4 | DE DE PO R T A T I E S I N 1942 | 117

Hfdst-4.indd 117 21-10-18 16:22