Page 223 - Voorwerk.indd

Velen waren fysiek, maar allemaal waren ze psychisch zwaar beschadigd. Hele
families waren weggevaagd. Rechtsherstel was voor hen meer dan schadevergoeding.
Het betekende ook dat ze weer als volwaardige burgers werden erkend en het recht
terug kregen om te bestaan. Doordat ze toen niet als aparte groep werden beschouwd
is dat heel moeilijk geweest.

Het is belangrijk dit voor ogen te houden bij de hier volgende beschrijving van enkele
aspecten van de naoorlogse afwikkeling van de Jodenvervolging.

Teruggekeerden en vermisten

Terugkeer
Na de bevrijding kwamen alleen Simon van Leeuwen, zijn neef Arthur en diens
dochter Anneke en Bertha Andriesse vrij snel weer terug in Gennep. Het lijkt er ove-
rigens op dat men Bertha op het stadhuis ook nu niet meer als Jodin beschouwde.
Als gevolg van de door de Duitsers ingevoerde wetgeving was zij in november 1943
tot half-Jodin verklaard, en dat had haar leven gered. Maar die wetgeving gold nu niet
meer; ook al was misschien Joseph Andriesse niet haar vader, als dochter van een jood-
se moeder was zij een Jodin. Toch wordt in ambtelijke stukken, als er over (teruggekeer-
de) Joden werd gesproken, haar naam nooit genoemd.

Arthur met Bertha in jaren zestig. Arthur in het midden, Bertha rechts.

Van Arthurs vrouw Ellen Hoffmann en degenen die op 25 augustus 1942 en 9 april
1943 hadden moeten vertrekken werd niets vernomen. Men wist toen nog niet wat dit
betekende. Aangenomen mag worden dat het overlijden van Hedwig Kölling-Hirsch-
berg wel snel bekend was. Haat overlijdensakte was vanuit Auschwitz naar haar vorige

| HOOF DS TU K 8 | N A DE OO RL O G | 225

Hfdst-8.indd 225 22-10-18 09:42