Page 191 - Voorwerk.indd

Zij zou dan naar Auschwitz gedeporteerd kunnen worden. Hij weigerde dat. Josef en
Hedwig bleven een maand in Den Haag en werden op 8 oktober 1943 overgebracht
naar de politiegevangenis in Dortmund, de beruchte Steinwache.
Zoon Bernd Kölling die, zoals hierboven aangegeven, al in 1942 problemen had
gehad vanwege zijn huwelijk werd onder druk gezet om met zijn gezin ook naar Dort-
mund te komen. De leiding van Gentricot, waar hij werkte, met name Marius Maertens,
ontraadden dit en wisten dit door allerlei vertragingstechnieken te voorkomen. Het
echtpaar Hedwig en Jozef Kölling bleef de hele winter in Dortmund in de gevangenis.
Toen Josef nog steeds niet wilde scheiden werd hij op 8 februari 1944 als 58 jarige naar
het concentratiekamp Dachau gebracht. Hij is daar verschillende keren mishandeld,
waar hij blijvende schade aan heeft ondervonden, maar heeft het overleefd. In april
1945 werd hij bevrijd en keerde terug naar zijn vroegere woonplaats Schwerte. Als Duit-
ser mocht hij niet naar Gennep terugkeren.
De reden dat Josef Kölling is gearresteerd en uiteindelijk naar Dachau is ge-
stuurd kan de volgende zijn. Huwelijken tussen Duitse Joden en niet-Joden die voor
1935 waren gesloten waren niet strafbaar, maar er werd soms wel druk uitgeoefend op
de niet-joodse partner om te scheiden. Bij tegenwerking, zoals in het geval van Josef,
trachtte men de niet-joodse partij tot scheiden te dwingen door hem de Duitse nationa-
liteit te ontnemen of door hem het lot van de ander te laten delen op grond van ‘Treue-
plichtverletzung’, schending van de verplichting tot trouw (aan de Duitse nationaliteit).
Het lijkt er op dat dit hier het geval was.
Hedwig Kolling-Hirschberg werd op 17 april 1944 naar
Auschwitz gestuurd, kort voor haar 62ste verjaardag. Vol-
gens de International Tracing Service in Bad Arolsen was
de reden ‘politisch, Schutzhaft’. Zij is daar drie maanden
gebleven en op 17 juli 1944 om 6.10 uur in de Kazerne-
strasse overleden. Dat blijkt uit de overlijdensakte die op
4 augustus 1944 op het Standesamt II van de gemeen-
te Auschwitz is opgemaakt en die naar de gemeente
Schwerte werd gestuurd. Dat er een overlijdensakte is
opgemaakt betekent dat zij niet vergast is. Het adres zou
er op kunnen duiden dat zij in het ‘Krankenrevier’ is
Josef Kölling. gestorven. Het tijdstip hoeft niet juist te zijn.

Bertha Andriesse
Na de arrestatie van Hedwig Kölling-Hirschberg In het najaar van 1943 was de
64 jarige Bertha Andriesse de enige van de joodse families die nog legaal in Gennep
verbleef. In augustus 1942 had zij nog niet weg gehoeven vanwege haar leeftijd, in april
1943 was de vraag of zij vier of twee joodse grootouders had nog niet beantwoord.
Een dossier,over haar afstammingsonderzoek, dat of bij het Centraal Bureau voor Ge-
nealogie in Den Haag of bij het NIOD in Amsterdam zou moeten berusten is niet te

192 | E N T OE N W A R E N Z E W E G | JO DE NVE R V OL G I NG I N E E N N OO R D-L I M B U R GS S T ADJ E |

Hfdst-5.indd 192 21-10-18 16:39