Page 154 - Voorwerk.indd

Wat moet er door de bewoners van deze huizen gegaan zijn, toen deze wildvreemde
mannen vergezeld van de veldwachter zich toegang tot hun huis verschaften en nauw-
keurig van vertrek tot vertrek alles wat daar stond of hing op een lijst zetten, en ook nog
in hun aanwezigheid onderling overleg voerden over de te schatten waarde ervan. Dat
alles zonder opgave van redenen, maar overduidelijk met de bedoeling dat de inwoners
binnenkort hun huis zouden moeten verlaten en alles zouden moeten achterlaten.

In november volgde weer een volgende stap. Er werd bekend gemaakt dat vanaf 1 ja-
nuari 1943 de tegoeden die op de afzonderlijke rekeningen van Joden bij de Liro-bank
stonden zouden worden overgeschreven op een Sammelkonto, een gezamenlijk re-
kening. De individuele rekeningen vervielen daarmee. Vanaf januari 1943 ontvingen
Joden alleen nog een kleine bijdrage voor hun levensonderhoud via de Joodse Raad,
die daarvoor putte uit het Sammelkonto. Zoals daaruit ook geput werd voor de bouw
van het kamp Vught.

De opzet van Vught
Het kamp Vught, ‘Konzentrationslager ’s Hertogenbusch’, waarvan in oktober
1942 bij de Joodse Raad sprake was, werd op dat moment nog gebouwd. In januari 1943
werd het in gebruik genomen. Het was in de eerste plaats een concentratiekamp, naar
het Duitse model van Dachau, dus met een uiterst streng regime. Maar daarnaast kwam
er een aparte afdeling voor het onderbrengen van Joden. Intern kwam deze afdeling
grotendeels onder joods zelfbestuur. De indruk werd gewekt dat er Joden werden opge-
nomen die niet naar Duitse werkkampen hoefden. De eersten die daar terecht kwamen
waren degenen die tot dusver vrijgesteld waren wegens belang voor de wapenindu-
strie. Daar behoorden bijvoorbeeld ook bontwerkers toe. Om inderdaad te voorkomen
dat deze groep toch vanuit Vught via Westerbork zou worden gedeporteerd, drong de
Joodse Raad er op aan dat er zoveel mogelijk werkgelegenheid kwam voor degenen die
in Vught verbleven. Dat kwam langzaam op gang.
Inmiddels hadden de Duitse autoriteiten helemaal niet de bedoeling de overge-
bleven Joden in Nederland te laten. De schijn werd gewekt dat Vught een kamp was
waar ouderen en gezinnen zouden blijven en voor zover mogelijk zouden werken.
Ze konden in Nederland blijven, maar om redenen van openbare veiligheid moest hun
bewegingsvrijheid nog verder beperkt worden. Bij aanslagen en sabotages bleken tel-
kens weer Joden betrokken te zijn, zo beweerde de Duitse leiding. Ook hoopte men met
dit verhaal te bereiken dat er minder Joden zouden onderduiken. In feite was Vught een
reservoir waaruit voortdurend geput werd om in hoog tempo de nog aanwezige Joden
via Westerbork naar de gaskamers af te voeren. De treinen gingen vanaf maart 1943
niet meer naar Auschwitz, waar men de aanvoer niet meer aankon, maar naar Sobibor,
waar niet geselecteerd werd tussen degenen die konden werken en degenen die daar-
voor niet geschikt werden bevonden. In Sobibor werd iedereen, op enkele uitzonderin-
gen na, onmiddellijk na aankomst vergast.

| HOOF DS TU K 5 | DE DE PO R T A T I E I N APR I L 1943 | 155

Hfdst-5.indd 155 21-10-18 16:39