Page 141 - Voorwerk.indd

Cosel

Organisation Schmelt
Intussen waren de mannen die in Cosel hadden moeten uitstappen vanaf het stati-
onnetje op open vrachtwagens naar het nabij gelegen doorgangskamp Sakrau gebracht.
Dat kamp werd niet aangestuurd door de SS, maar door de Organisation Schmelt.
In 1940 was Albrecht Schmelt door Himmler benoemd tot gevolmachtigde voor
de inzet van niet-Duitse arbeid in Opper-Silezië. Ter vervanging van Duitse arbeiders
die voor het leger waren opgeroepen werden Joden uit die regio in werkkampen op-
gesloten, waar ze geen loon en nauwelijks eten kregen, maar wel heel hard moesten
werken. Een volgende stap was dat deze ‘Schmeltjuden’ niet meer in dienst van de
Schmelt-organisatie bleven, maar voor drie tot zes Rijksmark per dag werden verhuurd
aan bedrijven die betrokken waren bij de bouw van de Reichsautobahn van Breslau
naar Gleiwitz, onderdeel van de grote geplande Autobahn van Berlijn naar Odessa.
Dit alles was heel winstgevend voor Schmelt, te meer daar de verhuurde Joden onder
gezag kwamen van de medewerkers van de bouwbedrijven, zodat hij zelf geen perso-
neel voor toezicht hoefde te leveren.
In 1942 werden deze ‘Schmeltjuden’ ook ingezet in de wapenindustrie in de regio.
Dat leverde Schmelt de steun op van Albert Speer. Het resulteerde in 1942 in het ver-
krijgen van toestemming van Himmler om de treinen die uit West-Europa op weg wa-
ren naar vernietigingskamp Auschwitz in Cosel te doen stoppen en er werkslaven aan
te onttrekken, die aan bedrijven werden verhuurd en in een groot aantal werkkampen
werden ondergebracht.
Het transport van 28 augustus 1942 was het eerste waarbij dat gebeurde. Dit zou
doorgaan tot 12 december 1942. In die tijd zijn ongeveer 9000 mannen van ongeveer
15 tot 50 jaar uit Nederland, België en Frankrijk bij Cosel uit de treinen gehaald. Het
betrof totaal 39 treinen, waarvan 18 keer uit Westerbork, met 3500 mannen. Daarna
stopte dit, omdat de SS in Auschwitz ook op een dergelijke winstgevende manier van
de uit West-Europa gedeporteerde Joden gebruik wilde maken.

Sakrau
De 160 Nederlandse mannen die op zaterdagavond 29 augustus in Sakrau aan-
kwamen waren de eerste Joden uit West-Europa in dat kamp. Er bevonden zich al
Polen, zowel Joodse als niet Joodse, en ook Russen. Die ontvingen hen niet vriendelijk
en tegemoetkomend. De nieuwkomers kregen een nummer op hun jassen geschilderd
en werden van de dekens die ze bij zich hadden beroofd. Ook kregen ze nauwelijks iets
te eten. Op zondagavond vond er een appèl plaats waarbij naar hun beroepen werd
gevraagd. Op basis daarvan zouden ze over de werkkampen worden verdeeld.
In welke kampen de drie Gennepse mannen vanuit Sakrau terecht zijn geko-
men en waar ze allemaal zijn geweest valt slechts zeer gedeeltelijk te reconstrueren.
De meeste werkkampen zijn na enige tijd opgeheven en de administratie ervan ont-
breekt. Wat we er van weten komt uit getuigenissen van overlevenden. Geen van de drie

| HOOF DS TU K 4 | DE DE PO R T A T I E S I N 1942 | 141

Hfdst-4.indd 141 21-10-18 16:22