Het verhaal van de Maasbrug bij Gennep, die moeizaam tot stand kwam, opgeblazen werd en weer hersteld en uiteindelijk in 1955, ook al weer moeizaam, verkeersbrug werd in plaats van spoorbrug en die eigenlijk misschien wel NATO brug had moeten heten.

Het begin.

Het stadje Gennep was vanaf 1867 langzamerhand in de ban van het spoorwezen geraakt. Twee jaar eerder had Groesbeek een haltestation gekregen in de nieuwe spoorlijn Nijmegen – Kleef (1865). En nu waren er in Rotterdam plannen voor de aanleg van een spoorweg van Boxtel over Gennep naar Kleef. Gennep werd opgestoten in de vaart der volkeren! De Kantonbode Gennepsche Courant blijft op het nieuws zitten en publiceert vanaf 1867 elk berichtje over de spoorplannen. Informatie over de concessie-aanvragen, de tracérichting, de financieringswijze geeft de redactie de Gennepenaar door. Het blad maakt gewag van de moeizame vorderingen, de debatten en lobby in de Tweede Kamer t.a.v. de spooraanvrage. Het B&W college van Gennep wordt door het Comitélid en wethouder Van den Bogaard van de laatste stand van zaken op de hoogte gehouden.

In Den Haag stagneert de behandeling van de aanvraag. De Minister van Oorlog, Van Meulken, heeft ernstige bezwaren: zo'n spoorlijn doorsnijdt de landsgrens en de Maasdefensielinie. Via Brabant en België kan een Duits leger Frankrijk binnentrekken. In de gespannen verhouding tussen beide landen op dat moment is zo'n manoeuvre goed denkbaar. Na uitvoerige pleidooien en beloften in de Tweede Kamer gaat de bewindsman overstag: in de stroompijler van de Maasbrug bij Gennep zullen mijnkamers worden aangebracht om de brug zo nodig op te kunnen blazen. Op de tekening rechts zien we de tekening van die mijnkamers, die voor de bouw van de Maasbrug gemaakt werd.

De spoorlijn Boxtel-Goch van de Gennepse NBDS werd in 1871-1872-1873 aangelegd. Grootste kunstwerk was de Gennepse Maasbrug, die bovendien meteen geschikt gemaakt werd (de pijlers) om er later een 2e spoorbrug naast te leggen. Op de afbeeldingen links en rechts zien we foto's van die aanleg. Na een moeizame start werd de nieuwe spoorlijn, die onderdeel was van de snelste verbinding tussen London-Berlijn en Sint Petersburg, een succes. De pijlers van de spoorbrug over de Maas waren extra breed gemaakt, zodat er eventueel later gemakkelijk een tweede spoorbrug naast gelegd kon worden.

Aan dat succes kwam een einde door het uitbreken van de 1e wereldoorlog. Nederland was weliswaar neutraal, maar het afsluiten van de grenzen met Duitsland was ook het begin van het einde van de NBDS. Na de oorlog wordt de lijn overgenomen door de SS, de huidige NS. Het betekent ook het einde voor de NBDS werkplaats in Gennep en het NBDS hoofdkantoor in Gennep. Heel veel Gennepenaren verliezen hun baan en moeten verhuizen naar elders in het land. In de jaren 30 van de 20e eeuw begon van Rijssenbeek een papierfabriek in de leeggekomen werkplaatsen van de NBDS en het hoofdkantoor van de NBDS aan de Spoorstraat werd gekocht door de Paters vd Heilige Geest. De betekenis van de spoorlijn zelf, die vroeger concurreerde met de NS maar nu was overgenomen door diezelfde NS werd snel minder. Bij de NS sprak men ook schamper over "dat duits lijntje".

De spoorbrug over de Maas speelde een belangrijke rol bij de overval van Duitsland op Nederland op 10 mei 1940. Het was de bedoeling dat de brug zou worden opgeblazen bij een Duitse aanval, maar met een list wisten de Duitsers de brug toch ongeschonden in handen te krijgen voor een doorbraak op de Peel-Maas linie.

De brug werd in allerijl geschikt gemaakt om er met voertuigen over heen te kunnen rijden voor de verdere aanval op Nederland. Het tij keerde voor de Duitsers na D-day op 6 juni 1944, de geallieerde invasie op de stranden van Normandie om de Duitsers terug te dringen en uiteindelijk te verslaan.

In augustus 1944 kwam het front tot stilstand in België, mede vanwege de lange aanvoerlijnen vanaf Normandië en het gebrek aan havens (zoals Antwerpen en Rotterdam) om materieel, manschappen, ammunitie en brandstof aan te voeren. De Britse veldmaarschalk Montgomery bedacht toen het plan Market Garden om vanuit België in een ruk door te stoten tot over de Rijn bij Arnhem. Als dat lukte dan zou men, de beruchte Siegfried verdedigingslijn van de Duitsers kunnen omzeilen en het Roergebied kunnen aanvallen. Men hoopte zo om nog voor het eind van het jaar door te kunnen stoten tot Berlijn. Om de aanval te doen slagen moeten verschillende bruggen veroverd worden. Het plan is dat dit door parachutisten gebeurt, waarbij tegelijkertijd de hoofdmacht over land volgt. Het zijn o.a. de bruggen bij Grave, bruggen over het Maas-Waalkanaal, de Waalbrug in Nijmegen en de Rijnbrug in Arnhem die veroverd moeten worden door de geallieerden voordat de Duitsers die bruggen opblazen.

Wiel van Dinter is in september 1944 ooggetuige en vertelt: "Zondag 17 september, het is na tienen, loop ik naar het raam, want ik hoor een sterker wordend dof gedreun. Ik steun uit het raam en zie tientallen viermotorige vliegtuigen aankomen. Ze vliegen over, en even later begint een aanhoudende reeks ontploffingen richting Groesbeek en in het Rijkswald. De wordt het onwezenlijk stil. Ik loop de straat op. Ik tref Theo. We zijn het eens: deze bommen waren veel erger dan gisteren en eergisteren. Opnieuw geronk uit het westen. Een aanzwellend donderend geluid van een groep tweemotorige toestellen.

Zo laag heb ik ze nog nooit gezien. Van het lawaai trillen de ruiten in de sponningen en het hele huis trilt . We rennen de Markt op en zien Jeu schuin naar boven kijkend de Niersstraat in hollen. Wij sprinten hem achterna ook richting Niersbrug. Daar heb je vrij uitzicht. Er staan een paar mannen op het dak van de Genneper Molen en die wijzen naar het noorden. Wij zien daar ver in de lucht dat de vliegtuigen pamfletten uitgooien. “Nee”, roepen de mannen daarboven, “het zijn parachutisten!” “Nondeju”, roept Jeu, en hij wijst omhoog achter zich. Mijn mond valt open. Daar komen toestellen aangevlogen die een ander kleiner vliegtuig achter zich aan trekken. Een vliegtuig zonder motorgeluid, een zweefvliegtuig. (Het woord glider zullen we later leren.) Ongelooflijk, dat kan toch niet! Er komt een Duitse soldaat aanrennen, die over de brug stil staat, zijn geweer op zo'n glider richt en al vloekend het magazijn van het wapen leegschiet. Dit is echt anders dan het schieten op de kermis… Het donderend motorgeronk sterft langzaam weg, de luchtvloot is voorbij. Hier wordt het akelig stil. De mensen komen van het dak en zeggen dat ze de zwevers omlaag hebben zien afzakken. In de verte horen we een dof geluid van ontploffingen. In de Niersstraat staan mensen in groepjes druk met elkaar te praten. De Tommies zijn achter de Plasmolen geland."

Op maandag 18 september 1944 wordt Gennep opgeschrikt door een harde knal. De Duitsers hebben de Maasbrug opgeblazen. Wat de Nederlanders op 10 mei 1940 niet gelukt is, hebben de Duitsers nu gedaan. Maar niet de hele brug is vernield. Op dinsdag 19 sept worden de resterende delen van de spoorbrug opgeblazen.

De situatie zonder brug duurt tot februari 1945 en de bevrijding van Gennep. De engelsen ruimen de opgeblazen brugdelen op en bouwen in ijltempo een noodbrug. Want de vroegere NBDS lijn is belangrijk voor de aanvoer en de verdere aanval op Duitsland. Er wordt zelfs een tijdelijke spoorlijn aangelegd van Mook naar Gennep, die na oversteek van de Niers bij Maria Roepaan aansluit op de NBDS lijn (de "Hawkins link")

de opgeblazen spoorbrug bij Gennep

Engelsen in de weer om een tijdelijke brug te bouwen

De tijdelijke brug werd later weer vervangen door een definitieve spoorbrug. In het Utrechts archief is een hele serie foto's te vinden van die vervanging:

Een verkeersbrug!

Een vaste oeververbinding tussen Gennep en Brabant naast de spoorverbinding was lange tijd een wensdroom in Gennep en Noord-Oost Brabant. Vanwege het toenemen van het autoverkeer na de oorlog en vanwege de wederopbouw werd steeds nadrukkelijker gevraagd om nieuwe bruggen. Tussen de bestaande bruggen in Venlo en Grave was men afhankelijk van een 15tal veerponten om de overkant te kunnen bereiken.

Op 3 september 1951 schrijft het Limburgs Dagblad: "Zal de spoorbrug bij Gennep worden omgebouwd tot een normale verkeersbrug?". Op 10 januari 1952 schrijft de krant: "kansen verkeersbrug bij Gennep gestegen. Het Rijk wil een half miljoen bijdragen, mits Limburg en Brabant gezamenlijk 100.000 gulden bijdragen. Maar Brabant heeft geen trek in de brug bij Gennep. Brabant wil een brug bij Mook richting Nijmegen. Limburg wil nu die 100.000 gulden in zijn eentje bijdragen."

Een nieuwe brug bij Mook zou 10-15 miljoen gulden kosten en een brug bij Gennep, die gebruik maakt van de bestaande pijlers van de spoorbrug zou maar 5 miljoen kosten. Maar ook dat is nog teveel geld voor het Rijk.

Eind februari schrijft de krant dat een gecombineerde spoor-/verkeersbrug bestudeerd wordt als de goedkoopste oplossing. De spoorrails zouden op het wegdek tussen de 2 rijbanen gelegd worden en het autoverkeer in beide richtingen zou moeten stoppen als een trein de brug over moest. Omdat zoiets nog maar 2x per dag gebeurde, zou dat geen groot probleem zijn. Maar de kosten bleven een groot probleem, die een positief besluit verhinderden.

In de loop van 1952 kwam een nieuwe speler in het spel, de NATO (North Atlantic Treaty Organisation=NATO ofwel NAVO). Deze verdedigingsalliantie had grote zorgen over de aanvoer van materieel bij een mogelijke Russische aanval op West-Europa. Materieel en munitie zou moeten worden aangevoerd vanaf de haven van Antwerpen naar de Duitse hoogvlakte wat het waarschijnlijke oorlogstoneel zou worden. De NATO bepleitte de brug bij Gennep als zijnde de meest geschikte plek en was bereid de bouw van een brug financieel te ondersteunen. Deze financiële bijdrage gaf de doorslag voor het besluit om een verkeersbrug bij Gennep te bouwen. Toen dit besluit eenmaal genomen was, ging ook de provincie Brabant overstag en besloot 100.000 gulden bij te dragen.

Begin oktober 1953 schrijft de krant: " (Van onze correspondent) GENNEP, 4. Oct. — Met financiële steun van de NATO zal in de loop van 1954 worden begonnen met de bouw van een verkeersbrug bij Gennep over de Maas. De brug, die de Limburgse en Brabantse Maasoever uit een isolement verlost, zal op de bestaande oude pijlers, die naast de spoorbrug liggen, worden gebouwd. Naast de NATO en het rijk zullen ook de provincies Limburg en Brabant een financiële bijdrage leveren in de bouw van de verkeersbrug. Gedeputeerde Staten van Brabant zullen binnenkort aan de Staten een bijdrage van 100.000 gulden vragen. De nieuwe verkeersbrug over de Maas zal voor de winter van 1954 klaar zijn. De brug heeft militair belang voor de NATO en voor de aanleg geeft de NATO daarom een financiële bijdrage. De nieuwe brug zal 3 miljoen gulden gaan kosten."

Behalve het bouwen van de brug moesten natuurlijk, zowel aan Brabantse als aan Gennepse kant opritten gemaakt worden. Op de afbeelding rechts heb ik die nieuwe weg ingetekend op het bestemmingsplan van 1948. De bestaande schoolstraat (zo genoemd vanwege de ULO en lagere school aan die straat) werd doorgetrokken richting de nieuwe brug en deze straat kreeg een nieuwe naam, Brugstraat. Op de foto links taat de toenmalige Schoolstraat, gefotografeerd vanaf de Zandstraat. Rechts is nog net het silhouet van de Martinusschool zichtbaar. Het bestemmingsplan voor dit gedeelte van Gennep kon vanwege de aanleg van de Brugstraat ook meteen in de prullemand. Waar eerst de Touwslagersgroes de hoofdader naar het westen was, werd dit nu de nieuwe Brugstraat.

Op de luchtfoto uit 1954 links zien we dat men druk bezig is met de aanleg van de opritten naar de nieuwe brug (die op de foto nog ontbreekt). Op 15 april 1954 schrijft de krant: "GENNEP, 15 April 1954 — Vanochtend is de eerste landoverspanning bestemd voor de spoorbrug over de Maas bij Gennep aangevoerd. Deze brug, die in 1871 werd gebouwd, viel door een list in 1940 onbeschadigd in handen van de Duitse troepen. B(j hun terugtocht in 1944 werd de brug evenwel grondig door de Duitse genie vernield. Na, de bevrijding van Gennep bouwden de Canadezen een Bailey-brug. Deze brug werd hierdoor een belangrijke schakel in de aanvoermogelijkheden naar het front in Duitsland. Nadien werden twee overspanningen boven de rivier geplaatst, waarmee de scheepvaart was gediend. De eerste van de nog drie resterende landoverspanningen is vandaag aangevoerd.

Het karwei werd uitgevoerd door de firma Kloos uit Kinderdijk. Omstreeks negen uur hing de overspanning reeds in de veilige kabels van een drietal bokken, die haar op de Brabantse oever op twee bokken plaatste. Na afbraak van het baileybrug-gedeelte zal de overspanning over enkele dagen in de brug worden „gerold”. De nieuwe verkeersbrug zal van belangrijke betekenis zijn voor de economische ontwikkeling van de noodgebieden in Oost-Brabant en Noord-Limburg."

De brug en opritten waren niet gereed voor de winte van 1954, zoals oorspronkelijk gepland, maar in het voorjaar van 1955 was het zo ver.

	"Eeuwenlang" was een beetje overdreven, want Gennep hoort pas sinds 1815 en het verdrag van Wenen bij Nederland. Maar het isolement klopte wel, evenals voor Noord-Oost Brabant waar de Peel eeuwenlang een groot obstakel was. Het zou nog 6 dagen langer duren voordat de nieuwe brug officiëel geopend werd. Op dinsdag 17 mei 1955 om kwart voor 12 werd de nieuwe belangrijke verkeersbrug over de Maas bij Gennep in gebruik genomen. De opening geschiedde door de Commissarissen der Koningin van de provincies Noord-Brabant en Limburg. Voor de opening hebben de commissarissen der Koningin van Noord-Brabant en Limburg- de trekzaag gehanteerd. Midden op de nieuwe brug, waar een balk nog de weg versperde. Van twee kanten marcheerden even daarna de muzikanten en de schoolkinderen op om elkaar op de brug te ontmoeten! Door deze nieuwe brugverbinding: waren Brabant en Limburg dichter bij elkaar gekomen. De Limburgse „gouverneur" dr. F. Houben wees o.a. op het belang van deze vaste Oost-West- verbinding voor het verkeer met het Duitse achterland en prof. dr. J. E. de Quay zei dat de provincie Noord-Brabant 250 km water en slechts 70 km landgrenzen heeft.

Brabant had liever de brug bij Cuijk gehad, maar toen dan door de Rijkswaterstaat beslist was ten voordele van Gennep, heeft Brabant de bouw toch maar met een ton gesteund. De bouwkosten van de op de pijlers van de spoorbrug rustende verkeersbrug beliepen een bedrag van bijna 4 miljoen gulden. Naast een 6,5 meter brede rijbaan ligt een 2,5 m. breed fietspad. De brug telt vijf stalen overspanningen en is door de NATO gedacht als Maasovergang in de nieuwe verbinding van Antwerpen met het Roergebied. De Rijkswaterstaat zou op korte termijn ook de rijksweg Nijmegen- Maastricht verbeteren. Een weg om de kern van Gennep heen zou de weg door het centrum aanmerkelijk ontlasten en tevens rechtstreeks aansluiting geven op de nieuwe brug.

De opening was aanleiding voor grote feesten in Gennep, maar ook in Boxmeer. Er werd zelfs in Gennep een voetbalwedstrijd georganiseerd tussen VVV en PSV, die toen beide nog in de toenmalige 1e speelden en elk lijstaanvoerder waren in respectievelijk afdeling C en afdeling D. De nieuwe brug was ook groot landelijk nieuws en er werd zelfs een item aan gewijd in het Polygoo journaal: link naar item Polygoon journaal

Voor het bedrijfsleven was de nieuwe brug natuurlijk enorm belangrijk.De industirële kringen van "Land van Cuijk" en van "Gennep, Venraij en omgeving" organiseerden daarom een diner in hotel van Bergen op de vooravond van de feestelijke opening. Op de afbeelding links zien we de menukaart van dat diner in hotel van Bergen. Nu de aanvoerwegen zeker gesteld waren legde de NATO een groot munitiekamp aan in de Looi, pal naast de spoorlijn. Het was voor Gennepenaren altijd redelijk mysterieus wat daar gebeurd met de veelal nachtelijke transportenIn 2020 resteren daarvan nog slechts een paar gebouwen en is dat kamp deels in gebruik door het IVN en verder terug gegeven aan de natuur. Maar de verkeersbrug staat nog, met dank aan de NATO. Misschien zouden we die brug daarom dus wel NATO brug noemen.

De dag van de opening van de brug had ook een zwarte rand want 's middags werd een Oeffeltse jongen, Theo, die vlaggetjes terug hing, doodgereden op de brug.

	Minder dan 20 jaar na de bouw van de verkeersbrug werd de spoorbrug afgebroken. Dat was het definitieve einde van Gennep als spoorstad. Op het oude spoortraject werd een weg aangelegd, de huidige Brabantweg. Alleen een oude locomotief opgesteld bij de kruising van Spoorstraat en Brabantweg herinnert nog aan de vroegere spoorlijn en dus ook spoorbrug over de Maas.
beide bruggen in 1973. Foto vanaf de Brabantse kant		1974 sloop van de spoorbrug

Tenslotte: Op de afbeelding links zien we de brugstraat en het begin van de Maasbrug. In 1966 stonden nog slechts flats aan de zuidkant van de Brugstraat en was de Julianalaan gebouwd en bebouwd. In 2017 was ook het gebied tussen de Brugstraat en Touwslagersgroes bebouwd en ook het vroegere terrein van Gennepse Boys, waar in de 50-er jaren de werkplaatsen van de Zuid-Ooster verezen, is in 2017 een woonwijk geworden.