Wiel van dinter vervolgt zijn beschouwing over het Genneps dialect met het woordje "bèst"

Goed > beter > best: steeds een trapje hoger naar de top van het onderwerp dat je bespreekt of beschrijft: - een goed > beter > best leven wens ik u, de lezer van dit stukje. Dat kan in de laatste weken van 2021 best!

Wegen
In onze Gennnepse spreektaal blijkt ‘bè.st' niet altijd de top aan te duiden. Dat zal in de onderstaande Gennepse zinnen wel duidelijk worden. Het is prachtig dat we met een woord gevoelsmatig ‘spelen' kunnen. En we doen het, na het woord eerst bliksemsnel gewogen te hebben. Of het in deze situatie past. Rremier Rutte zal daarentegen de aanhef van zijn covidtoespraak eerst overwogen hebben: “Beste mensen” is passend, en niet “Geachte kijkers”. En echtgenoot Jos zal in de familiekring zijn jarige echtgenote toespreken met “Lieve Marie” en niet met “Beste Marie”.

Gradatie
De relatie hieronder tussen Piet ende toegesprokene is in de volgende zinnetjes een heel ander ‘best':

- Pèt gaf et den örste den bè.ste en - Pèt gaf et de bovveste bè.ste.
Ja, hieronder is echt de top bereikt: - Pim was de bè.ste leerling van ó.nze klas. Natuurlijk met: - Ik haj mien bè.st gedao én was lang nummer 3.
Dit heb ik vaak gehoord: - Gïj wilt mitvoetballe? Mien bè.st! (Niey erg enthousiast).
Een tikkeltje overdreven? - Et bè,ste holt hèbbe we hiervör gebruukt.

Nuances
Behoorlijk positief en negatief klinkt het hier:

-Ik vónd et bè.st ka.ld vannacht. – De straot was bè.st mékkelek te viende. -Goe.d geslaope? Nie bè.st.
En is dit nou zeuren? - Hoe zit die nïjje tröj? -Nôw, bè.st is a.nders.
Wat vindt u het ergste? - Ik kwam bè.st zie.k thuus. -Ik kwam goe.d zie.k thuus.

Ook
Hierboven zien we plotseling dat ook ‘goe.d' niet altijd een postieve gevoelslading hoeft te hebben. Een reden om dat ‘goe.d' in een volgend stukje in Ó.ns Génnep eens ‘uut te fundere'.

aan de jubilerende buurtvereniging Helpt Elkander, die een feestavond heeft in het zaaltje van de Kastanjeboom (Bouwman). Ook wordt Coba Artz-Kersten gehuldigd omdat ze al 40 jaar bestuurslid is.

Hartstikke bedankt Rob en GeBra! Chapeau! Ik kreeg woensdag een mailtje van de pastoor met 2 foto's van vernielingen, die aangericht waren op het kerkplein. Waarschijnlijk door een of enkelen van de velen die er regelmatig rondhangen. Aangezien GeBra indertijd het kerkplein gemaakt had, heb ik contact opgenomen met Rob Maassen van GeBra. Weliswaar geen garantie, maar ik vroeg wat ze zouden kunnen doen. Ik kwam vanavond met de hond langs de plek en "voila" de schade was inmiddels al gerepareerd door GeBra. Heel mooi en onze hartelijke dank! Op de foto's de situatie voor (van pastoor Guido Kessels van woensdag 8 dec) en na (vrijdagavond 10 dec).

Het bedankje is natuurlijk vooral voor Rob Maassen, want het zijn mensen die het verschil maken en niet bedrijven. Bij bedrijven en overheden raak je verzeild in procedures, protocollen enzovoorts enzovoorts en kan zoiets eigenlijk niet meer, maar mensen, in dit geval Rob, maken het verschil. Daarom: bedankt Rob.

In 1986 bestond de oudste buurtvereniging van Gennep, buurtvereniging Helpt elkander, 40 jaar. En dat werd gevierd, onder andere met een receptie en feestavond in het zaaltje van café Royal (de Kastanjeboom). De filmopnamen zijn van Willem Janssen, Larry van de Veer heeft de VHS band gedigitaliseerd. En nu dan een korte film van de "battle van de sexes", die op die feestavond plaats vond. Velen zijn al overleden, maar kunnen we hier toch nog in levende lijve aanschouwen. Veel plezier.

Genneps dialect.

Er is een nieuwe editie van het Genneps dialectwoordenboek in de maak.Auteurs van de 2 de druk van het Genneps Dialectwoordenboek zijn Sjaak Kroon, Hans Gilissen en Herman Giesbers . Wiel "hobbelt aan de zijkant mee."

Wiel geeft een voorproefje met dit stukje over het Gennepse woord moj.

‘Moj' ien ó.ns Génneps Mooi/Moj kan zo wel in het Nederlands als in de eigen streektaal in verschillende situaties andere invullingen krijgen:

1. om een zintuiglijke prikkel te verwoorden;
2. om een prikkel versterkt aan te duiden;
3. om een emotie te versterken (ironie, afkeer, spot).

We geven voor de drie facetten voorbeelden in het Genneps, die we kenmerkend vinden. Of iedere lezer(es) dat anno 2021 nog allemaal aanvoelt en gebruikt? Hier volgen voorbeelden. Wellicht kunt u het aantal met gemak nog uitbreiden.

1.Ervaring via een zintuig

• -Wat en mojje wolk, nét er schöjtje van de mallemeule. (zien)
• -Zïj hèt en mojje stèm. (horen) -Hier hingt en mojje lucht (reuk)
• -Dit is enne mojje Fra.nse wien. (smaak)
• -Vuul es wat en moj vél. (tast)
• -We hèbbe enne mojjen aovend gehad. (bewuarzijn).

2.Versterking

• -Et hèt vannacht moj lèllek gedaon. (zwaar onweer)
• -Den brómfiets deej et ienèèns nie mèr. Moj knudde! (vette pech)
• -Truuts haj en moj rapport: niks as a.chtes én neeges.(heelgoed)
• -Ó.ns heundje is slim. Kiek mar.
• - Tippy, moj zitte! (heel gehoor-zaam)
• -Moj alles ópèète, ménneke.
• -Nee vröwke, ta.nte Toos et mojje hé.ndje gèeve. (beleefd)
• -Hïj kreeg en moj stuk ien de kraag. (flink)
• -Da hèdde heel moj gezèt, jóng.(uitstekend)
• -We hadde moj gènne pas neudig.(lekker)
• -Kries Fut haj moj wa grèj óp de voddekar.(veel)
• -Nie veul mi.nse? Ik vónd et moj druk. (behoorlijk)

3.Ironie, spot enz.

• -Ze hèbbe mien dôr moj bïj de peut gehad. (geducht)
• -Ge hèt zeker goe.d verdiend ien Kölle?
• -Moj nie! (dat dacht je)/
• -Da is en mojje bóks; van ów aldste bruu.r. (allesbehalve) Vör niks hierhin gekómme.
• -Mojje mop! (slechte zaak) Moj kl….! Nów bin ik de jas ok nog kwiet. Gènne cé.nt te makke;én mar moj wèèr speule. Enne mojje! Dèn lie.gt kat én kogel ânèn! ‘Mojje Mie' haj en va.ste kla.ntekring. Mienen é.rm gebraoke; dôr zit ik moj mit.

Zo kan het woord ‘moj' – net als trouwens elke spreektaal- van helder blauw tot inktzwart kleuren.

Een volgende keer zullen we de schakeringen in het woord ‘bè.st' proberen te belichten.

Wiel van Dinter.

Achter Maria Goretti vordert de bouw van de tijdelijke sporthal al aardig. De dakspanten zijn op de grond in elkaar gezet en kunnen zo te zien bijna "de lucht in". We konden afgelopen week al op RTL 5 in een aflevering over de EOD zien hoe een Amerikaanse browning mitrailleur onschadelijk werd gemaakt. Deze was waarschijnlijk hier terecht gekomen in het voorjaar van 1945 toen hier langs de Niers (net als in de Maaskemp en net als op het veld van de Gennepse Boys) een groot tentenkamp was opgezet voor geallieerde militairen. De 1e 2 foto's zijn van donderdag 25 november, de laatste 2 van zaterdag 27 november.

De Martinuskerk was afgelopen week van kleur verschoten. Op woensdag werd RedWednesday® gevierd en werd aandacht gevraagd voor vervolgde Christenen en voor alle andere mensen die om hun geloof worden vervolgd. Op 25 november startte ook de actie tegen het geweld tegen vrouwen Dat is in het kader van de wereldwijde campagne ‘Orange the World' van de Verenigde Naties.

Heel mooi. De Provincie Limburg subsidieert in het kader van de regeling "archeologie en klein Limburgs erfgoed" de verbetering en verdere inrichting van de archeologiekelder van de stichting Monarch in de gewelvenkelder onder het stadhuis. De Provincie Limburg subsidieert 75% van de kosten, die begroot zijn en heeft een bedrag van € 6,249. = overgemaakt voor dat doel op de rekening van de stichting Monarch. En nu aan het werk. De stichting Monarch is erg blij met de regeling en met de soepelheid van de provincie Limburg.

	De stichting Monarch heeft de gewelvenkelder onder het eeuwenoude stadhuis in gebruik voor de opslag en het tentoonstellen van archeologische vondsten, die in de loop van de decennia in en rond Gennep opgegraven zijn. Een deel van de artefacten worden permanent tentoongesteld in eht Petershuis, maar de archeologiekelder is in eigen beheer en daar kan het volledige plaatje in beeld gebracht worden. Gennepenaren maar ook toeristen kunnen in de archeologiekelder kennis maken met en zich op de hoogte stellen van de diverse opgravingen in en rond Gennep. Aan de hand van beeldmateriaal en tentoongestelde vondsten kan men een beeld krijgen van een stuk Gennepse historie.
Belangrijjk onderdeel is hierbij om de schoolgaande jeugd kennis te laten maken met deze historie en met de activiteiten van een archeoloog. Hiervoor is een programma samen met het Petershuis, waar de archeologiekelder het 3e onderdeel is, waar de kinderen kunnen kennismaken met de opgravingen in en rond Gennep.
	Hiertoe is verbetering van de inrichting nodig, maar ook en vooral digitale ondersteuning middels een server, informatiezuilen en beeldscherm om de Gennepse opgravingen tot "leven te brengen".

Monarch zal zich vooral bezig houden met de uitvoering van de inrichting en het maken van de vitrines. Voor het digitale stuk, waar het verhaal van de opgravingen in beeld wordt gebracht, zal de stichting Erfgoed Gennep ondersteuning bieden om dit te realiseren.

Mooiland is een grote verhuurder en voert momenteel een groot project uit in de princessenbuurt. 74 wonngen, vooral in de princessenbuurt worden gerenoveerd. Een omschrijving van de werkzaamheden staat onder andere op hun website: https://www.mooiland.nl/projecten/nieuwbouw/onderhoud-projecten/details?tx_ziglists_details%5Bid%5D=120&cHash=4c009d19e3c888b32fbbb9dfbefdc75a De onderhoudsactiviteiten zijn in ieder geval prima getimed met het oog op de (komende) extreem hoge gas- en stroomprijzen.

Momenteel zijn ze bezig in de Wagenstraat, Bergstraat en Groenekruisstraat. Complete daken worden vervangen, asbest dakbeschot wordt gesaneerd en er worden ca 20cm dikke isolatieplaten op het dak aangebracht van EPS schuim. Het zal in ieder geval helpen om de stookkosten van de huurders te beperken. Dat is belangrijk want de gasprijs gaat wel tot 100% omhoog, afhankelijk van het soort contract dat de huurders hebben. Een paar plaatjes van de werkzaamheden in de Bergstraat en van wat andere bouwprojecten in het Gennepse.

de ca 20cm dikke isolatieplaten, die worden aangebracht.	asbestsanering in de Wagenstraat, voordat de nieuwe dakplaten worden aangebracht. Hele groepen "maanmannetjes" in actie.	gekeken vanaf de Picardie
De ombouw van de bovenverdiepingen van het vroegere postkantoor tot (ik meen) 3 appartementen is zo goed als voltooid	de steigers zijn inmiddels weg	en de achterzijde (hier vanuit de Poststeeg) ziet er opgefrist uit.
20 oktober is de vloer van de nieuwe (tijdelijke) sporthal gestort. Nu is het wachten op de staalconstructie.		De appartementen op de plek waar vroeger de werkplaats van Piet Giesbers stond zijn ook op hoogte
de woning in de Molenstraat, waar vroeger Max en Truus Junier woonden zal in ieder geval niet meer instorten en ziet er nu redelijk veilig uit in afwachting op het vervolg van de sloop en dan de nieuwbouw, die ongetwijfeld zal volgen.		Het is tegenwoordig erg gemakkelijk om vanuit de Middelweg/Picardie bij de KEC en bij de Martinushof te komen via dit mooie pad. Het trottoir is inmiddels doorgetrokken, het fietspad moet nog volgen. En er kan heel wat water gestald worden in deze groene gracht of wadi.

Dit schrijft Sjang in de november editie van 2021 van de Gennepenaar: "Want net als bij een medaille heeft de 'geschiedenis' over dat glas-in-lood raam van Richard Smeets 2 kan ten. Smeets werd de afge lopen weken weliswaar als boeman weggezet hè, zo iemand die de gemeente iets aan wil smeren en daar grof geld voor wil beuren, maar de werkelijkheid ziet er toch iets anders uit. Smeets is nl. begin vorig jaar door de gemeente gevraagd een kunstwerk te maken en is daar op ingegaan. Met als resultaat intensief contact gedurende heel wat maanden, waarin bijv. door de gemeente meerdere keren is gevraagd om aanvullende informatie en stukken. Aldus de indruk wekkend ergens een keer over te gaan tot officiële opdrachtverstrekking. En dan valt er 12 mei, geheel onverwachts, bij Smeets een brief op de mat dat het College van B&W bij nader inzien besloten heeft af te zien van het kunstwerk. Ja, dan zou ik ook gaan steigeren en is er maar één (niet zo sympathieke) mogelijkheid: een bezwaarschrift indienen. Als je niet anders kunt! Dat de commissie bezwaar en beroep vervolgens het College terugfluit en datzelfde College opdracht geeft bij Smeets het kunstwerk 'te bestellen' is, na alles wat er is voorgevallen, niet meer dan normaal. En zo kan en mag Gennep volgend voorjaar dat kunst werk omarmen. " Nu vind ik het altijd prettig om de Gennepenaar te lezen, maar met dit verhaal gaat Sjang volgens mij behoorlijk de mist in, want hij vertelt (kent?) niet het hele verhaal en zeker niet zoals ik het (uit eerste hand) vernomen heb. Voor de rechtvaardigheid daarom het verhaal, zoals ik dat ken, want ik erger me toch wel behoorlijk aan dat onjuiste verhaal van Sjang. Hij had beter eerst eens bij de andere partij, de werkgroep Martinustoren kunnen gaan luisteren, hoe de vork werkelijk in de steel zat.
In 2018 zat het 10 jarig jubileum van de torenstichting en de nieuwe Martinustoren er aan te komen. Tijdens regulier overleg van de gemeenteambtenaar van dienst (I.V.) met de torenstichting werd besproken dat het een leuk idee zou zijn om die gelegenheid luister bij te zetten met een kunstwerk. Zo gezegd, zo gedaan en de torenstichting heeft vervolgens 2 Gennepse kunstenaars, Richard Smeets en Mirso Bajramovic gevraagd om een voorstel voor een dergelijk kunstwerk te maken, Beide kunstenaars hebben dat gedaan. Mirso maakte een voorstel voor de nabouw van de buitenvormen van de vroegere kerk met een in aluminium uitgevoerd ruimtelijk spel van staven en kolommen dat in de toekomst kon dienen als platform voor activiteiten en tentoonstellingen en tot een publiekstrekker zou kunnen uitgroeien. Richard maakte een voorstel voor een glas in loodraam in de kooropening van de toren, waarbij oude foto's van de binnenzijde van de kerk als basis zouden dienen. De werkgroep Martinustoren heeft vervolgens beide voorstellen bestudeerd en uitdrukkelijk gekozen voor het voorstel van Mirso en Richard werd vriendelijk bedankt met de mededeling dat de keuze op het voorstel van Mirso was gevallen en niet op zijn voorstel. Richard heeft vervolgens, enigszins teleurgesteld, Mirso gefeliciteerd onder de woorden dat hij niet wist dat het een wedstrijd was. En toen kwam corona en lag het stil. Wat er vervolgens gebeurde? (Maar de gemeente-ambtenaren volgden elkaar in rap tempo op en blijkbaar was er ook rechtstreeks contact tussen de gemeente en Richard) Ik ben niet op de hoogte van de exacte gang van zaken, maar ineens was het afgekeurde plan weer in de running blijkbaar en was er overleg tussen de gemeente en Richard (?). Het plan van het glas-in-lood raam uitgevoerd gaan worden. Daarop heeft de torenstichting aangegeven het met de keuze en met de gang van zaken niet eens te zijn. Etcetera. De keuze van de werkgroep Martinustoren was om zich in te zetten voor de realisatie van het kunstwerk van Mirso. Men stelde dat die keuze niet gebaseerd was op smaak, artistieke kwaliteit of kostprijs of iets dergelijks. De kosten kende men niet, smaak is persoonlijk en over artistieke kwaliteit kon en wilde men niet oordelen, mede omdat de kunstwerken totaal verschillend zijn. Doorslaggevend was voor de werkgroep uiteindelijk dat het kunstwerk van Mirso meer en op grotere afstand aandacht zal trekken en dat bij het kunstwerk van Mirso het kerkschip zowel van binnen als van buiten te beleven valt. Men hoopte hierdoor het bezoekersaantal te laten groeien. De werkgroep had bij mijn weten ook praktische en inhoudelijke bezwaren tegen het nu voorgestelde raam: allereerst is het voorstel in werkelijkheid niet correct aangezien zich halverwege het raam een verdiepingsvloer aanwezig is. De beperkte grootte van de binnenkant van de toren maakt het onmogelijk om voldoende afstand tot het raam te nemen om het raam goed te bekijken (wat toch de bedoeling is gezien het feit dat het raam de binnenzijde van de kerk moet tonen). Ook was de werkgroep bang dat dergelijk raam afbreuk aan de zichtbaarheid van de tentoonstelling in de toren en zo waren er nog enkele bezwaren. Ook de ontwerper van de tentoonstelling in de toren heeft voorgesteld om dergelijk raam niet op de nu geplande plaats maar op de begane grond te plaatsen, hetgeen ook zou helpen om de begane grond wat minder donker te maken. Dit was allemaal blijkbaar niet bespreekbaar. Wat me overigens ook niet netjes lijkt is de behandeling van de sponsoren van het huidige raam. Er is indertijd erg veel aandacht besteed aan het ontwerp van dat raam. De naam van de sponsoren staat nog onder het raam, maar dat geschenk wordt er blijkbaar uitgesloopt ten faveure van het glas in lood raam. Dat de vrijwilligers van de torenstichting als gekke henkies worden neergezet lijkt mij bijzonder kwalijk. Het gekonkel zit ergens bij de gemeente of bij de kunstenaar.
	de 2 verdiepingen en de vloer die het raam "doorsnijdt" Onder het raam het plaatje met de namen van de sponsoren,
	Een aantal vrijwilligers hebben zo laten zien wat een prima plek voor een raam naar de binnenzijde van de kerk kan zijn, als dan voor zo'n raam gekozen zou worden.

Alhoewel heel veel niet doorgaat deze dagen - opening carnaval, Martinusoptocht, ik hoorde zelfs de Kerstmarkt in december- of is aangepast - intocht van Sint in Gennep- was er vandaag een zondagochtendconcert van de Gennepse harmonie met de harmonie van Ottersum in zaal PicaMare. Iedereen moest een QR code tonen om het veilig te maken. Heel bijzonder was dat na 3 weken les kinderen konden meedoen in een heus concert en met een echte dirigent. Dat deden de kandidaten van de muziekoriëntatie route allemaal vanmorgen in Gennep, tijdens het zondagochtend concert. Die muziekoriëntatie route is een initiatief van de Gennepse harmonie Unitas et Fidelitas samen met de harmonie Caecilia van Ottersum. Overigens kwam mijn eigen kleindochter afgelopen week ook met een levensechte trompet aanzetten. Die had ze gekregen (tijdelijk) van de muziekjuffrouw op basisschool Stella Nova (Maria Goretti). Ben benieuwd naar het "eindresultaat".

Maar terug naar het concert. De harmonie plaatste een bericht met foto's op facebook en die heb ik overgenomen. Het zag er gezellig uit en zo te zien deden de kids goed hun best.

De gemeente Gennep heeft de grond achter de Gennepermolen verkocht aan een projectontwikkelaar voor de realisatie van woningen in het "duurdere segment". Maar die verkoop is redelijk gecompliceerd in elkaar gestoken, zodat er oppervlakkig gezien niks aan de hand lijkt. Maar is dat zo? Gennepnu zet de dingen op een rijtje.

De deal die wordt gepresenteerd is dat de gemeente Gennep aan SDK Vastgoed 1974m2 uitgeefbare grond verkoopt voor 150000 euro, maar met daarbij de clausule dat SDK ook het woonrijp maken van het gehele gebied voor zijn rekening neemt. Dat zijn de paden, verharding, bankjes, bomen, groenvoorziening en dergelijke, waar de gemeente normaliter voor zorgt. De kosten die hiervoor worden gerekend zijn 310500 euro. Ik laat even in het midden of die 310500 euro reëel zijn en neem dat bedrag mee als uitgangspunt.

kaartje bij de overeenkomst

De case die door het college van B&W van de gemeente Gennep gepresenteerd wordt, is: "Het grondbod van € 150.000, - past binnen het grondverkoopbeleid van de gemeente Gennep. Ons grondverkoopbeleid gaat uit van € 210,- per m². Hiervoor maken wij de grond bouw- en woonrijp. In deze anterieure overeenkomst is afgesproken dat de gemeente bouwrijp maakt maar de ontwikkelaar het woonrijp maken voor zijn rekening neemt. In het grondbod (Bijlage 3) is hier een bedrag van € 310.500,- voor opgenomen door de ontwikkelaar.Dat betekent dat de totale grondopbrengst € 460.500,- bedraagt voor 1974m² uitgeefbare grond. Dat is € 233,- per m² en daarmee past het binnen ons grondverkoopbeleid."

3 blokken. Links de flat met 14 appartementen en dan 2 blokken van respectievelijk 7 en 6 huizen.

Er lijkt zo weinig aan de hand. De gemeente ontvangt € 460.500,= en er worden 13 woningen en 14 appartementen in het duurdere segment gerealiseerd. Maar is dat ook zo? Ik begin eerst eens met een luchtopname van het gebied.

Op dit moment zijn er 17 bestaande openbare parkeervakken langs de Genneperhuisweg. De woningen, die gerealiseerd worden hebben geen mogelijkheid om op eigen terrein parkeergelegenheid te maken. Voor de flat geldt, dat in de kelder parkeerruimte komt. Daar is plek voor maximaal 14 auto's. Volgens de eigen parkeernormen van de gemeente Gennep dient er per woning 1,6 en per appartement 1,4 parkeerplek te zijn. Indien die niet op eigen terrein kunnen worden aangelegd, dan moet een bedrag van € 6000,= excl BTW (€ 7260,= incl BTW) per tekort komende parkeerplek aan de gemeente betaald worden voor het parkeerfonds van de gemeente Gennep.

Door dit plan vervallen de huidige 17 openbare parkeerplekken en zijn er daarnaast 13 * 1,6= 20,8 extra parkeerplekken nodig voor de woningen en nog 14 * 1,4 - 14 (in de parkeerkelder)= 5,6 voor het flatgebouw. Er zijn door dit plan dus 17 + 20,8 + 5,6 = 43,4 nieuwe parkeerplekken nodig à € 7.260,= per parkeerplek = in totaal € 325.184,= door de projectontwikkelaar te storten in het parkeerfonds van de gemeente Gennep.

En nu zegt u vast: maar die ontwikkelaar legt toch vast veel parkeerplekken aan dwars op de Genneperhuisweg? Ja, dat klopt, maar die zijn al betaald door de gemeente en niet door de projectontwikkelaar, want de kosten zijn opgenomen in de kosten van de 1974m2 bouwgrond. Als de projectontwikkelaar die parkeerplekken niet hoeft te betalen, dan krijgt hij dus feitelijk een gigantische korting op de kostprijs van de grond die hij koopt.

Ter illustratie: stel dat de ontwikkelaar gewoon de standaard grondprijs zou betalen en de gemeente zelf de inrichting van het gebied zou uitvoeren, dan zou de projectontwikkelaar moeten betalen:

1974 m2 * € 210,= = € 414.540,= plus daarnaast een bijdrage van de genoemde € 325.184,= voor het parkeerfonds. In totaal dus € 739.724,=

Van die bijdrage aan het parkeerfonds kan de gemeente onder andere die parkeerplekken aanleggen. (het kan bv opgedragen worden aan die projectontwikkelaar :-) ). Het bedrag dat de gemeente aan de transactie over houdt correspondeert dan ook een stuk beter met het bedrag, waarvoor het perceel momenteel in de boeken staat.

Feitelijk krijgt de projectontwikkelaar dus een gigantische korting van meer dan 50% op de grondaanschaf. En dan heb ik het ook nog niet eens over de winst die de ontwikkelaar kan maken op de uitvoering van de inrichting van het hele terrein, dat op deze manier onderhands aan hem is uitbesteed.

Zelfs als die 17 parkeerplekken langs de Genneperhuisweg, die verloren dreigen te gaan worden "vergeten" en niet aan de ontwikkelaar in rekening worden gebracht, ook dan zou de gemeente nog meer dan het dubbele ontvangen voor de grond dan die 150k die de ontwikkelaar wil betalen.

Helpt Elkander (buurt Molenstraat, Pottenhoek, Oliestraat, Nieuwstraat, ZOWal, Niersweg) is opgericht in 1946 en bestaat dit jaar, 2021, dus 75 jaar. Helaas verhinderde corona een grootse viering. Maar in 1996 was het wel degelijk feest bij het 50 jarig bestaan. Dat werd gevierd met een groots buurtfeest, met kinderfestiviteiten, maar ook met een (gezins)mis in de Martinuskerk. De activiteiten zijn gefilmd door Willem (Magic). Hier nu een stukje film uit 1996. Sommigen zijn helaas al dood, maar kunnen we in deze film nog in levende lijve bewonderen. "Helpt Elkander en ga zo hoor", luidt het aan het einde. En ook dit is weer een stukje Genneps erfgoed van de stichting Erfgoed Gennep.

Laten we het hopen. Ik kreeg een persbericht van de stichting SumMmertime/kerstmarkt Gennep:

Op zaterdag 11 en zondag 12 december organiseert de stichting SumMmertime Gennep weer de traditionele Kerstmarkt op de Markt in Gennep. Zondag 12 december is tevens koopzondag, wat zonder twijfel voor extra publiek en meer gezelligheid zal zorgen Na een jaar van stilte wordt de hoop gekoesterd dat de editie 2021 wèl door kan gaan. De Markt zal op beide dagen omgetoverd worden in Kerstsfeer met gezellige kramen. De levende Kerststal en sfeervolle Kerstmuziek zorgen voor een prettige ambiance. De overbekende ‘ Riefkoek ' en ook de Glühwein zal niet ontbreken.

De Kerstmarkt start beide dagen om 12.00 uur en zal om 17.00 uur eindigen. Voor beide dagen zijn nog plaatsen beschikbaar. Belangstellende ondernemers, ambachtslieden, beeldend kunstenaars en hobbyisten kunnen zich melden bij de Stichting SumMmertime Gennep, via kerstmarkt@summmertimegennep.nl . De 4 meter brede overdekte kramen, eventueel met elektriciteit, zijn zowel voor één dag of voor beide dagen te huur. Aanbod van drank en eten kan alleen in overleg met de organisatie.

De Stichting Summmertime Gennep gaat er vanuit dat coronamaatregelen in december geen roet meer in het eten gooien. Mocht dat wel zo zijn dan zal dit in november kenbaar gemaakt worden.

Hieronder de 2 bijgevoegde foto's, welke gemaakt zijn door Marian Leideritz.

Maar eerst is het natuurlijk nog Gennepse kermis. Een paar plaatjes van de kermis van dit jaar, na het, vanwege corona, voor kermis verloren jaar 2020

zijn al gemaakt door stichting erfgoed gennep. Als lekkermakertje hier nu 1 van die albums.

Vitesse in de periode 1971-1976, met wedstrijden (oa Stormvogels), ontvangsten op het stadhuis, feestavonden, huldigingen, maar ook afscheid van belangrijke spelers. 104 foto's om door te bladeren. Klik op onderstaande foto: Veel plezier.

Erfgoed in Gennep. Ik vind het belangrijk dat dat verzameld, bewaard en toegankelijk gemaakt wordt. Allereerst voor Gennepenaren, maar ook voor anderen die geïnteresseerd zijn. En dan zijn financiële middelen nodig voor apparatuur en bv server en internetverbinding. Dat vind onze wethouder naar eigen zeggen geen prioriteit voor de gemeente. Dat is blijkbaar de keuze van de CDA wethouder.

Maar wij vinden dat wèl prioriteit voor Gennep.

We proberen dan dus maar op een andere manier aan die ondersteuning te komen. De RABO bank heeft een actie de RABO clubsupport actie. Bankiert u bij de Rabo en bent u of wordt u (gratis) lid van de bank (de Rabo is een coöperatie met leden), dan mag u binnenkort, tussen 4 tot 24 oktober, uw stem uitbrengen op 3 clubs die volgens u steun verdienen.

Iedereen krijgt 5 stemmen en er mogen maximaal 2 stemmen per vereniging gegeven wordn U kunt dus op 3 clubs stemmen. De Rabo zet elke stem om in een sponsorbedrag voor de betreffende club. Hoe meer stemmen hoe…….. enfin….. u begrijpt hoe het werkt. Verleden jaar keerde de RABO bank naar aanleiding van deze actie zo'n 15 miljoen euro uit aan ruim 30.000 vereniging en clubs.

Wij gunnen natuurlijk alle deelnemende Gennepse clubs en verenigingen stemmen, maar hopen zelf ook op stemmen. Wat we ermee doen? Wij digitaliseren (of laten digitaliseren tegen aanzienlijke kosten) film, foto's en documenten en willen die op een server toegankelijk maken. Maar wij willen ook publicaties in de vorm van bv boeken/boekjes doen over interessante Gennepse onderwerpen. We hebben al heel veel verzameld. Veel is ook al toegankelijk gemaakt op onze website www.stichtingerfgoedgennep.nl

Foto's, film, verhalen, en zelfs bidprentjes. Neem een kijkje en bedenk of u dit voldoende belangrijk vindt om ons uw stem te geven. Daarvoor alvast hartelijk bedenkt. Genneps erfgoed vaart er wel bij. Bij zo'n lang verhaal horen natuurlijk ook een paar plaatjes. Hierbij daarom links naar een aantal verhalen en albums, die al te zien zijn op www.stichtingerfgoedgennep.nl

De geschiedenis van sanatorium Zonlichtheide: https://www.genneptoen.nl/2021/09/15/de-geschiedenis-van-sanatorium-zonlichtheide/

Autobedrijf Jetten in Gennep: https://www.genneptoen.nl/2021/06/10/jetten/

De Martinuskerk in Gennep: https://www.genneptoen.nl/2021/06/04/martinuskerk/

Geschiedenis van de Gennepermolen: https://www.genneptoen.nl/2021/05/12/de-genneper-molen/

Bidprentjes van stichting erfgoed Gennep (met zoekfunctie en namen): https://beeldbank.stichtingerfgoedgennep.nl/cgi-bin/bidprent.pl

1 van de beeldbanken met Gennepse foto's en afbeeldingen: https://steg.collectiebank.nl/beeldbank/start/collecties23

Bladerboek: het 25 jarig jubileum van Vitesse '08 in 1933: https://www.stichtingerfgoedgennep.nl/Publicaties/vitesse/vitesse_jubileumnummer1908-1933.html

Bladerboek: 50 jaar Page (1936-1986): https://www.stichtingerfgoedgennep.nl/boek/page/Pageboek.html

Vind u dit leuk en vind u dat dit soort zaken verzameld, bewaard en toegankelijk gemaakt moeten worden? Geef dan uw stem aan stichting erfgoed gennep. Uw steun wordt zeer op prijs gesteld.

men is nog druk bezig met de fundering van de nieuwe (tijdelijke) sporthal achter Maria Goretti	de sloop van de Piramide vordert gestaag	Het hele gebouw is al tegen de vlakte. Nu rest nog het opruimen en verwijderen van de trottoirs en andere verharding en overblijfselen
In de Molenstraat wordt het oude pand van Junier dat op instorten staat, langzamerhand (met de hand tot nu toe) gesloopt.		waar de schuur van Giesbers aan de ZOWal stond wordt driftig gemetseld en aan het dak gewerkt
		Ook de Niersdijk wordt aangepakt. Er wordt een nieuwe toplaag aangebracht en ingewalst.

overzicht van de vindingen	een drone-foto van de opgravingen	Op dit schilderij van Ruysdael uit het midden van de 17e eeuw zien we met name de grote donjon van het Genneperhuis
de muur van het 8 hoekige kasteel	de maar liefst bijna 5 meter dikke fundering van de donjon muur	de fundering van de muur van het rondeel

Op een later moment zal een veel uitgebreidere rapportage op gennepnu.nl volgen

Ze zijn her en der druk bezig in Gennep met slopen, bouwen en verbouwen. Maar nog niet op de van Rijssenbeeklaan. Dat zal komende maanden wel beginnen. De sloop van de Piramide gaat gestaag, terwijl ook de zandfundering voor de tijdelijke sporthal achter Maria Goretti ook al gereed lijkt. Handige zet trouwens om voor de zandaanvulling het zand te gebruiken dat is achtergebleven aan de Genneperhuisweg. Dat zand was daar aangebracht door Rijkswaterstaat/Waterschap voor de versteviging van de dijk langs die weg vanwege het hoogwater van juli dit jaar. Was niet echt nodig, maar zo komt het in ieder geval nog goed van pas.

Bij de Julianabank wordt de schuur van de woning van Dichterbij na isolatie van steenstrips voorzien. Het zal straks een heuse gemetselde muur lijken. En ook in de Zandstraat wordt driftig gewerkt. De woning boven het vroegere postkantoor (daterend uit 1902) wordt omgebouwd tot 3 appartementen. Met de hulp van een grote kraan voor de aan- en afvoer van materialen is daarbij meteen het pannendak vernieuwd en zijn dakramen aangebracht. O ja: ik heb ook het eerste schetsontwerp voor het direktiegebouw van de Gennepermolen gezien. Als het zo wordt, dan wordt het erg fraai en zeer bij Gennep passend. En wie lust er nu geen bier? Kunnen we zelfvoorzienend worden.. :-) O ja: bij het nieuwe schoolverzamelgebouw, de KEC, zijn ze bezig om speeltoestellen te plaatsen. De bouwhekken rondom zien er wel een beetje vreemd uit. Blijkbaar waren die nodig om het veilig te maken voor de kids, zodat ze niet vanaf de betonnen rand rondom het gebouw kukelen. Daar schijnt eerst nog een heg voor die betonnenrand met daarachter steenkorven te komen. We'll see.

Peter Daemen stuurde me (20 sept 2021) een mailtje met een foto van het ooievaarsnest in het Niersdal, dat klaarblijkelijk na 13,5 jaar aantrekkelijk genoeg bevonden wordt door ooievaars om een als nest uit te testen. Hieronder de foto van Peter en ook 2 foto's van Nol van Est van de plaatsing door het IVN in februari 2008.

2008, dat is alweer een hele tijd geleden. Dat is zelfs nog van voor de kredietcrisis. er werd nog volop gebouwd aan het Pagepark en de flat op de kop van het Pageterrein bereikte februari 2008 bijna het hoogste punt. Die flat heeft voor mij altijd "hobbeltje" omdat de toenmalige wethouder Arnold Jansen het had over een klein hobbeltje voor de projectontwikkelaar (namelijk dat er zoveel bezwaren waren tegen die hoogbouw, waarbij eigenlijk misbruik gemaakt werd van het feit dat in het bestemmingsplan rekening gehouden was met de bouw van de brandweerkazerne op die plek, waarvoor een bepaalde hoogte noodzakelijk was. Uiteindelijk zijn er nogal wat schadevergoedingen vanwege planschade betaald aan omwonenden). In 2008 werd ook de Maasbrug geschilderd met verkeersoverlast tot gevolg. Na die schilderbeurt werden op beide koppen van de brug nog kunstwerken aangebracht ontworpen door Richard Smeets. En 2008 is ook het jaar van de (voorlopig) laatste aanpassing en verbetering van de Niersdijk. Het was een vreemd jaargetij voor die ophoging, want normaliter worden dit soort zaken niet in de winter (=hoogwaterseizoen) gedaan. De volgende ronde komt er trouwens ook aan want de Niersdijken en bv ook de keerwand bij de Gennepermolen en op de Niersbrug moet met zo'n 80cm verder verhoogd worden om weerstand te kunnen bieden aan de verwachte extreem hoge waterstanden, die mogelijkerwijs zouden kunnen optreden vanwege klimaatverandering. Die ophoging staat voorlopig voor na 2030 op de rol. Het wordt interessant wat er dan bij de Niersweg gebeurt. Ook die dijk moet omhoog (en dus ook breder) en de Niersweg is eigenlijk al veel te smal voor al het verkeer. De bomen in de dijk zullen dan ook wel weg moeten. Wellicht is die ophoging van de waterkering hèt moment om het doorgaande verkeer daar weg te halen en daarnaast ook iets aan cultuurhistorie te doen. In plaats van een hogere dijk zou ook een gemetselde (semi-authentieke) waterkering gemaakt kunnen worden. Scheelt veel ruimte en kan het gebied aantrekkelijker maken. En ook interessant is dat die werken worden uitgevoerd door Waterstaat/Waterschap, zodat het onze gemeente (en dus ook ons) behoorlijk wat geld scheelt.

Het Pagepark februari 2008. Op de achtergrond hobbeltje in aanbouw.	De schilderbeurt van de Maasbrug	De Niersdijk. De finale afwerking liet erg lang op zich wachten zodat het nog lang een modderpoel was

Nieuwe wereld
De nieuwe weg Nijmegen-Maastricht kreeg in Gennep al gauw de naam “Grootenweg”. Vanaf de huidige locatie ‘De Stadsherberg' keek je zo tot in Heijen. De traditionele verbindingsweg Gennep-Heijen (door huidige Emmastraat en Hezeland) was niet in het nieuwe tracé gebruikt. Dat was een smalle veldweg. De nieuwe route was zo breed dat twee karren elkaar ruim konden passeren. De eerste weken na ingebruikname was de weg een bezienswaardigheid voor de Gennepenaren. Er kwamen rijtuigen met twee paarden ervoor door de Zandstraat gereden, militaire konvooien en moderne vrachtkarren. Een primeur voor het geïsoleerde Gennep. Reiskoetsen stopten op de Markt en deftige inzittenden lieten zich bedienen bij de herberg ‘De Zalm'. Gennep maakte kennis met een nieuwe wereld.

Niersbrug	Zandstraat	Niersstraat

Gêne
De heren van de reiskoets drinken bier, de dames bestellen grenadine. De herbergier antwoordt dat hij dat niet heeft. Dan maar kwast. De waard in verlegenheid, heeft dat ook niet en raadt Genneps perensap aan. De twee dames kijken elkaar besmuikt lachend aan en accepteren de aanrader. De herbergier denkt: “Dat zal me niet weer overkomen. Proberen te krijgen, dat spul.” De twee heren bekijken vanuit hun stoel het gebouw links. Ze veronderstellen: het raadhuis. Ze zien in de bouwstijl iets Hollands. De herbergier -hij woont hier al zijn hele leven- weet alleen dat het heel oud is. Hij neemt zich voor het de burgemeester of de meester eens te vragen. Zo wordt Gennep in veel opzichten bij de les gebracht.

Omroeper A.J. Gilta is in 1849 uit Gennep vertrokken en opgevolgd door burgemeester Lodewijk Muskens (36), geboren in Heijen (1813), koopman, wonend op de Markt. Zijn eerste taak is de gemeentelijke administratie op orde te brengen en te vernieuwen. Hij geeft de veldwachter een nieuwe taak, nl. algemene gemeentelijke berichten in de straten om te roepen (analfabetisme!). Hij spreekt met reder P.J. Berger te Venlo af, dat diens schepen op weg naar/van Rotterdam in Gennep aanmeren voor laden/lossen van vracht. De raad besluit op zijn initiatief tot het instellen van een vrijdagmarkt voor groente, fruit, vis e.d. Dat brengt levendigheid in de stad.

In 1841 maakt koning Willem II een toer van Nijmegen naar Maastricht door zijn terug-verworven hertogdom Limburg. Hij doet natuurlijk ook Gennep aan en burgemeester Gilta schreef een brief aan de leden van de Gennepse harmonie om acte de présence te geven

Stimulans
Burgemeester Muskens stimuleert de komst van de Zusters van Liefde naar Gennep (1863). De zorg van de zusters voor zieken en ouderen in Gennep én de stichting van onderwijs aan meisjes propageert hij ten volle. Zijn gemeente sluit daardoor aan bij de tijdgeest. Zijn koopmansstijl brengt Muskens tot de bevordering van ontluikende industriële- en handelsactiviteiten.

Persbericht
T.G. Noman komt in 1867 in zijn Kantonbode met een bericht, dat enkele beleggers in Rotterdam plannen hebben om een spoorlijn aan te leggen van Boxtel over Gennep naar Kleef. Daar zal men dan aansluiting hebben op het Pruisische spoorwegnet. Voordeel: een kortere rijtijd dan via de reeds bestaande connecties. Burgemeester Muskens en wethouder J. v.d. Bogaard (twee kooplieden) ruiken kansen voor Gennep.

het station Gennep, gezien vanaf het eind van de Emmastraat	de aanleg van de Maasbrug in 1871	de chique stations-restauratie

Spoorstad
De wethouder, die regelmatig in Rotterdam op de graanbeurs komt, trekt dat bericht daar na. Het berust op waarheid. Muskens en Van den Bogaard maken de raads-leden enthousiast. En als de aanleg in uitvoering komt, biedt de raad de gemeentegrond, nodig voor het tracé, de NBDS gratis aan, mits het ‘station Gennep' zo dicht mogelijk bij de bebouwde kom verrijst. Aldus geschiedt. Het eindpunt van de NBDS-lijn wordt niet Kleef maar gunstiger Wesel. Gennep wordt een centraal punt in het spoorgebeuren. Het station ligt vlak bij de Duitse grens en krijgt daarom douanefaciliteiten. In Gennep komt ook de centrale werkplaats (gratis grond, groot arbeiderspotentieel) en het hoofdbureau (Rotterdam te ver weg). Deze internationale spoorverbinding voor personen en goederen opent juli 1873. De naam Gennep raakt van Londen tot Moskou bekend

Nieuwbouw Vanaf deze 70er jaren maakt Gennep een ongekende groei door. Uit het hele land komen tientallen ambtenaren en vaklui in Gennep wonen. Er ontwikkelt zich een grote bouwactiviteit. Overal langs de rijksweg van 1845 en rond de spoorgebouwen verrijzen direct woningen. (Spoorstraat, Heijenseweg, Emmastraat). Bestaande winkels moderniseren en nieuwe openen hun deuren (bijv. Koffiehuis Van Bergen). Voorraden en assortimenten worden aangepast aan de nieuwe vraag en smaak. De horeca breidt uit en vernieuwt. Jonge middenstanders dienen zich aan, sluimerende talenten ontplooien zich.

het koffiehuis van Bergen

Weekloners
Het eeuwenlange isolement van Gennep is in drie decennia verdwenen. De rijksweg van 1845 en de NBDS van 1873 hebben de wereld in alle windstreken ontsloten. Gennepse ambtenaren vertellen thuis en aan vrienden een Moskouse en Londense krant gezien te hebben! Voor de oudste generatie gaat het snel, voor de jongeren kan het niet snel genoeg gaan. Het spoor vraagt ongeschoolde werkkrachten, die in het bedrijf zelf opgeleid worden. Uit Gennep en de naaste omgeving komen arbeiders voor de werkplaats, reparatie en onderhoud van materieel en de lijn. Dagloners worden ineens vaste ‘weekloners'. Het hoofdkantoor vraagt volontairs en pikt in Gennep intelligente jongeren op.

Nijverheid
Gennep heeft tientallen jaren nijverheid in het klein gehad. Rond 1860 gaat het om: 2 bierbrouwerijen, 5 leerlooierijen, 5 sigarenfabriekjes, 2 pottenbakkerijen, 2 steenfabrieken en 1azijnfabriekje. Dit allemaal kleinschalig werk voor ± 120 mannen en jongens. Het vervoer van producten en het binnenkrijgen van materiaal en grondstoffen ging per spoor vele malen sneller. Het werd dan ook steeds drukker bij de laad- en losperrons. Gennepse handelaren in graan en meel konden nu behalve per schip ook per spoor naar haven en klant.

bierbrouwerij de Kroon op de hoek van de Spoorstraat en de Burgemeester Woltersstraat (toen heette die straat de Duinweg)	de sigarenfabriek van van Sambeek (Zandstraat, tegenover de aansluiting met de Brugstraat)	de Markt in Gennep (de kant waar nu hotel de Kroon zit)

Vervoer
De instroom van spoorambtenaren en hun gezinnen heeft ook een positieve invloed op b.v. onderwijs. Gennep heeft sinds de 60er jaren lager onderwijs aan jongens én meisjes in nieuwe schoolgebouwen. Ook bij verenigingen verschijnen nieuwe gezichten (Harmonie, zang, toneel). Ook maakt Gennep kennis net nieuwe verenigingen, opgericht door spoormensen, waar ook autochtonen lid worden: de sociëteit (met debating!), een amateur symfonie-orkest en een spoorfanfare. En… er komen voldoende gasten voor twee, drie hotels.

de openbare jongensschool in de Doelen (nu in 2021 heet het daar Mariaoord)	Want de lagere jongensschool verhuisde in de jaren 20 van de 20e eeuw naar een nieuw gebouwde jongensschool aan de Brugstraat (welke straat toen heel toepasselijk schoolstraat heette). Het gebouw werd verworven door de zusters vd Liefde voor de opvang van (vrouwelijke) TBC patiënten. Later werd het gebouw enkele malen verder uitgebouwd met grote lighallen (gebouw links). De direkteur was dokter Stiemens. Het instituut heette Maria-Oord en dat is de reden dat de straten daar Maria-Oord heten.	Die nieuwe jongensschool werd in 2 verdiepingen tussen de bestaande openbare MULO en de bovenmeesters-woning gebouwd. Anno 2021 hebben de scholen en bovenmeesterwoning plaats moeten maken voor het Bolwerk.

PTT
De Posterijen , die vóór de NBDS-tijd in Gennep een ‘distributiekantoor' had, moet sedert het spoor zoveel poststukken verwerken dat het bedrijf de gemeente vraagt om een locatie voor een volwaardig postkantoor met woning. De gemeente verhuurt een woning op de Zandstraat, die ingericht kan worden als postkantoor. Het postbedrijf kan dat vanaf 1879 voor 10 jaar huren. In 1889 blijkt deze oplossing ook niet meer te voldoen en verhuurt de gemeente de benedenverdieping van het stadhuis aan de Posterijen. Al vanaf de 80er jaren kent Gennep dan ook al telefoon en telegraaf via de NBDS.

achterzijde van het stadhuis in 1888 (foto RCE)	het stadhuis in 1898 bij de troonsbestijging van Wilhelmina	Anno 1932 met links de Gennepermolen, dan de leerlooierij en dan de toenmalige Niersbrug (vernieuwd in 1913 ten behoeve van de tramdienst van de MBS)

Groei
Eeuwenlang schommelt het aantal inwoners van Gennep tussen 600 en 800. In 1815 bedraagt dat 834. In 1891 is dat aantal gestegen naar 1802, meer dan een verdubbeling in vergelijk met 1815. Het geraken uit het isolement (1845) en zeker de komst van de NBDS (1873) zijn daar debet aan. Een doorzettende nieuwbouw van woningen vond voornamelijk plaats buiten de stadsmuren, zowel noordwaarts als zuidwaarts. Binnen de stadsgordel is eerder sprake van herbouw, vernieuwing en uitbreiding. Het is duidelijk dat rijksweg en spoor dé grote impulsen zijn geweest tot de groei en opbloei van Gennep in de 19e eeuw.

door Wiel van Dinter (september 2021)

Opvolger
Wie zou burgemeester Derck Berns na diens ontslagname (1836) opvolgen in Gennep? Eigenlijk lag dat voor de hand. Antoin J. Gilta (33), zoon van een eerdere burgemeester van Bergen en sedert ±1825 woonachtig in Gennep als leerlooier, had in het stadje een stormachtige carrière gemaakt. Hij was als lid van de gemeenteraad begonnen, werd vervolgens gemeente-ontvanger en later gemeentesecretaris. Het gouvernement in Hasselt benoemde hem in oktober 1836 als logische opvolger van D. Berns.

Schoon Gennep Gilta ging voortvarend van start. Binnen een jaar ging er een nieuw politie-reglement door de raad voor een schoner Gennep. (Geen afval meer op straat, 2 keer per week vóór de deur de straat schoonvegen, etc.) Hij vraagt voorts een subsidie aan bij het gouvernement voor het herstel van de weg vanaf de Maas door Gennep naar de Hekkens. Duizenden karren vervoeren per jaar over die route Luikse kalk naar Pruisen. Dit transport is voor de gemeente van groot economisch belang. Tractaat De afscheiding van België in 1830 leidt na jaren durende politieke en diplomatieke onderhandelen in 1839 tot het Tractaat van Londen. Hierin wordt de definitieve gebiedsindeling tussen Noord- en Zuid-Nederland geregeld. Limburg -en dus ook Gennep- verlaat België en keert krachtens dat verdrag weer terug naar Noord-Nederland.

oude kadastrale kaart (Franse tijd) met daarop aangegeven de bezittingen, zoals geregistreerd in 1842. We zien dat burgemeester Gilta aan de Markt woonde. Zijn leerlooierij was in een schuur achter zijn woning (toegankelijk vanuit de Doelen/Maasstraat)

Ommekeer
Wat betekent deze terugkeer naar Nederland voor de ‘Belgische' burgemeester Antoin Gilta? Al in 1838 gaan er geruchten door Gennep over een terugkeer naar Nederland. De gemoederen zijn er verdeeld: er bestaat een pro-Belgische en een pro-Hollandse voorkeur. Ook in de gemeenteraad. Gilta houdt zich diplomatiek afzijdig van mening. Van de vurige patriot Gilta, kapitein van de Gennepse burgerwacht en leider bij het vlaggenincident over de Maas, is niets meer merkbaar. En op 24 juni 1839 is hij benoemd tot burgemeester, nu van het Nederlandse Gennep.

Sentiment
Den Haag peilt al snel een groeiend anti-Hollands sentiment in Limburg. In de pers verschijnen artikelen voor afscheiding van Nederland en aansluiting bij België, Duitsland en zelfs Frankrijk. Gedachtig de ervaring in Brussel van 1830 neemt de regering maatregelen die oproergevoelens meteen de kop in drukken. Er wordt besloten de politiesterkte in Limburg drastisch te verhogen.

Belasting
In Gennep peilt men de stemming het beste in de herbergen. Het grootste deel van de bevolking trekt de schouders op. De dunne laag welgestelden die belastingplichtig zijn, is anti-Hollands. Zij betalen meer belasting dan in België. Met hun geld wordt de staatsschuld afgelost, ontstaan door de oorlog met hun vroegere vaderland België én het lidmaatschap betaald aan de Duitse Bond, die hen niets zegt.

Marechaussee
In Den Haag heeft het Ministerie Gennep ontdekt! Het is de grootste plaats tussen Nijmegen en Venlo. Dé centrale plaats dus voor een brigade marechaussees. Gilta krijgt een dringende uitnodiging mee te delen waar de brigade gehuisvest kan worden. De gemeenteraad zit nu met een groot probleem. Binnen de stadsmuren is geen geschikt gebouw of locatie aan te wijzen. Na afwijzing van diverse voorstellen koopt de gemeente (met geleend geld) een boerderij aan de Nierswal om ten spoedigste (1839-1840) geschikt te maken voor de brigade, paarden en materieel. Den Haag kent Gennep nu. Het stadje is niet meer anoniem. De arm van de politie reikt nu van Mook tot Well. ‘Oproerkraaiers' kunnen direct gepakt worden.

Centrum
De plaatsing van de Brigade der Koninklijke Marechaussee te Gennep in 1839-1840 maakte het stadje een officieel centrum in N.-Limburg. De korpsleden kwamen uit voor Gennep onbekende delen van Nederland. Ze mengden zich bij officiële feesten tussen de autochtonen, spraken een andere taal, vroegen in de winkels om andere artikelen. Gennep ontwaakte. Er kwam een kantongerecht in Gennep. Dat versterkte het centrale karakter.

Weekblad
In 1846 begint de Gennepse boekdrukker T.G. Noman (met een leensom van de prot. kerk) de uitgave van iets nieuws tot in de verre regio: het weekblad met de toepasselijke naam De Kantonbode Gennepsche Courant. Het blad heeft een duidelijke pro-Nederlandse kleur. De kantonrechter meldt de inhoud ervan wekelijks aan justitie in Roermond. Gennep wordt wakker. Sluimerende krachten komen boven.

Rijksweg Maar de grote impuls kwam uit de politiek. Koning Willem II zag uit militair oogpunt een moderne, snelle verbinding tussen Nijmegen en het uiterste zuiden (Maastricht) van landsbelang. Zo werd in 1845 begonnen aan een ‘rijksweg der 1 ste klasse'. Om economische redenen werd dat een kaarsrechte weg, verhard met grind en leem. Bij Gennep kozen de ingenieurs niet voor een nieuw tracé door de Niersuiterwaarden en een nieuwe Niersbrug. Uit kostenbesparing koos men voor een verbetering van de bestaande weg door het hart van het stadje (Zandstraat, Niersstraat + bestaande brug). Gratis Burgemeester Gilta en de raad waren enthousiast. Het doorgaand verkeer zou de stad levendig maken en interessant voor ondernemers. Handel en nijverheid kregen kansen bij deze ontsluiting met een prima verbinding naar een grote stad op 20 km afstand. Gennep werd verder verlost uit zijn isolement. De Gennepse raad besloot unaniem de grond in eigendom van de gemeente onder het geplande tracé gratis ter beschikking te stellen. Nieuw Levendig Gennep kijkt voor het eerst aandachtig buiten de stadsmuren. Er zijn aantrekkelijke bouwlocaties buute de paort . De eerste huizen verrijzen buiten de (reeds gesloopte) Zandpoort langs de ‘Grootenweg'. De gemeente Ottersum zoekt een nieuwe, ruimere verbinding naar de nieuwe rijksweg. Het moet daarbij over Genneps grondgebied. In overleg met de gemeente Gennep komt er een brede, nieuwe weg (huidige Ottersumseweg). De oude verbinding gaat dan in de volksmond de Kleineweg heten. Gennep krijgt kleur, de regio ook!
	tracée tekening van de nieuwe weg uit 1841. De weg leidt midden door Gennep, over de bestaande Niersbrug.

Machtsblokken De grote mogendheden probeerden na het verslaan van Frankrijk tijdens het Wener Congres (1814-15) een evenwicht tussen de machtsblokken in Europa te construeren. Daarbij achtten zij een ‘sterke staat' aan de noordgrens van Frankrijk een noodzaak. Zo kwam de gekunstelde samenvoeging van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden tot stand. Het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden onder koning Willem I van Oranje-Nassau was geboren. Buffer De min of meer eis van Willem I dat niet de Maas de rijksgrens tussen Pruisen en Nederland zou worden, werd diplomatiek gehonoreerd: er kwam een bufferzone aan de oostelijke Maasoever van minimaal 80 roeden breed. En in die zone lagen onder andere de gemeenten Mook, Gennep en Bergen.

Tijdens het vaststellen van de grenzen van het nieuwe Europa in 1815 in Wenen was Groot-Brittannië erop gesteld Pruisen weg te houden bij de Maas , aangezien het oorspronkelijke plan, Nederland tot aan de Rijn , mislukt was. Bij het Verdrag van Wenen van 1815 werd vastgelegd dat Pruisen over de gehele breedte niet aan de Maas zou grenzen. Van Venlo tot Mook zou het Nederlandse grondgebied ten oosten van de Maas nergens smaller zijn dan 800 Rijnlandse roeden (3014 m), terwijl alle gemeenten die niet verder dan 1000 Rijnlandse roeden (3787 m) van de rivier af lagen, erbij zouden behoren. Hierbij werd rekening gehouden met de reikwijdte van een kanon: Pruisen zou op die afstand van 800 Rijnlandse roeden de Maasscheepvaart niet kunnen bedreigen.

Splitsing
Wat op papier praktisch leek, pakte in werkelijkheid heel anders uit. Qua volksaard, cultuur en religie waren tussen Noord en Zuid grote verschillen. Het stijve, protestantse Noord accordeerde slecht met het lossere, katholieke Zuid. Vooral de regeerstijl van de protestante koning Willem I met directe Koninklijke Besluiten, die de stem van de volksvertegenwoordiger negeerde, stuitte door de jaren heen op sterk groeiend verzet en antipathie. Dit culmineerde in de Belgische Opstand (1830) en militair ingrijpen van Willem I. De grote landen grepen in en dwongen een wapenstilstand af met een voorlopige splitsing van landen. Bij de scheiding kwam het hertogdom Limburg -met uitzondering van de vestingsteden Maastricht en Venlo- bij België. Zo doende lag Gennep vanaf eind 1830 in Belgisch bezet gebied.

Stilstand En Gennep ligt wéér in een uithoek, het meest noordelijke puntje van deze keer België tegen de rijksgrens. Aan het westen en noorden tegen het (vijandige) Nederland en aan het oosten Pruisen. Alleen zuidwaarts Belgisch gebied. De families in Oeffelt, Boxmeer, Cuijk, wonen vanaf nu voor Gennep in het buitenland. De Maas als rijksgrens is plots vol handelsbelemmeringen. Een handjevol Belgische soldaten bewaakt de grens met Nederland en Pruisen. Bij Plasmolen aan de grenspost staat een ‘rookkast', waar elke grenspassant hoestend en proestend doorheen moet. Volgens de soldaten om besmettelijke ziekten te weren. Het stadje Gennep ligt ook nu weer in een isolement. Geen handelsverkeer, geen groei in werkgelegenheid. Gennep in stilstand! Hoofdbrekens Derk Berns (herbergier van beroep) is vanaf 1825 de opvolger van burgemeester Theodoor Hermsen in het Nederlandse Gennep. Hij blijkt eind oktober 1830 door het gouvernement te Hasselt als eerste burger van het Belgisch Gennep gehandhaafd te worden. Hij is dan 67 jaar oud en zet het beleid van zijn voorganger voort. Maar zo rustig als in de Nederlandse periode krijgt hij het niet. Twee kwesties zullen hem nog veel hoofdbrekens kosten.

Pagina uit het scheidingsverdrag met België. Toen de scheiding een feit was geworden, kwamen de vertegenwoordigers van de Europese mogendheden ( Verenigd Koninkrijk , Frankrijk , Pruisen , Oostenrijk en Rusland ) samen om te beslissen of ze met de gang van zaken akkoord gingen of zo niet gewapenderhand het koninkrijk, door hen in 1814-1815 tijdens het Congres van Wenen bedacht, zouden herstellen. De genoemde landen gingen akkoord en legden de voorwaarden vast in een protocol op 20 januari 1831, dat de naam kreeg 'Grondslagen der scheiding'. De inhoud ervan kwam er hoofdzakelijk op neer dat de Belgische staat werd erkend binnen de grenzen die de provincies in 1790 hadden. Dit was een, wat betreft territoriumafbakening, gunstig compromis voor het nieuwe België . Een aantal enclaves die pas later tot de Bataafse republiek waren gaan behoren, kwamen bij België. Dit waren Venlo , Stevensweert , Maastricht en de 53 dorpen van de Generaliteit aan beide oevers van de Maas en dus inclusief Gennep.

Heldendaad
Leden van de Gennepse burgerwacht steken 's nachts heimelijk de Maas over en planten op de kerktoren van Boxmeer en Vierlingsbeek de Belgische vlag. Daags daarop beschieten ze Hollandse soldaten aan de Oeffeltse Maaskant. De volgende ochtend vroeg rijdt er een compagnie Hollandse kurassiers uit Nijmegen met 2 stukken geschut het Belgische Gennep binnen. Belgische soldaten én de burgerwacht zijn in geen velden of wegen te bekennen. De kurassiers doorzoeken huizen en nemen musketten, pieken, uniformen e.d. in beslag. Van de ‘patriotten' geen spoor. De commandant zegt op hoge toon tegen burgemeester Berns dat bij de geringste volgende provocatie hij zal terugkomen en Gennep met kanonvuur platbranden. De in beslag genomen spullen gaan daags daarna naar Nijmegen. Op kosten van de gemeente.

Hoofdbaan?
De tweede kwestie is een hoofdpijndossier voor Berns, dat jarenlang voortsleept door verdeeldheid in de gemeenteraad en geen doortastend optreden van de burgemeester. De enige onderwijzer in Gennep neemt zijn taak niet serieus. Hij geeft geen of slechts 2 à 3 uur per dag les. Hij heeft ook andere lucratieve bijbaantjes (koster-organist, aktenschrijver, juridisch adviseur, enz.). Gennepse jongens gaan in Ottersum, Oeffelt en Middelaar naar school. Pas na enkele jaren (!) wordt de meester ontslagen en moet hij de onderwijzerswoning (in het stadhuis) verlaten.

Ontslag
Bovenstaande twee kwesties eisen veel energie van burgemeester Berns. Wanneer hij ook nog het verlies van zijn zoon, soldaat in het Belgisch leger, te verwerken krijgt, neemt de 72jarige in 1836 ontslag als burgemeester. (De raad heeft dan al maanden niet meer vergaderd). In zijn conduitestaat op het gouvernement te Hasselt lezen we onder andere: “…een goed vaderlander, eerlijk, weinig vlijt tot welzijn der gemeente.” Van groei-impulsen hebben we in zijn ambtsperiode niets gevonden. Was herbergier en burgemeester te combineren?

Wiel van Dinter, september 2021

De zomer zit er weer bijna op. Alhoewel.... deze week en tenminste tot en met aanstaande vrijdag belooft prachtig te worden. Wat is er zoal gebeurd?

Afgelopen woensdag 1 september is de nieuwe KEC in gebruik genomen door de kinderen van de diverse scholen. Ook was de aansluiting van de Picardie op de Zandstraat afgesloten om daar een uitrit constructie te maken. De volgende van de al 10 jaar durende pogingen om het centrum van Gennep wat veiliger te maken. Ik vrees dat ook de huidige plannen niet afdoende zijn, maar de tijd zal het (weer) leren. Interessante omleidingsborden overigens, want bedoelen ze nu een p waar ze een q schrijven?. Voor het oude gebouw van Maria Goretti is een rotonde gemaakt voor de taxibusjes die de kinderen van de Mikado brengen en halen. Voor Mikado bleek in de nieuwe KEC geen plaats, zodat ze naar hun oude gebouw aan de dr Stiemensweg terug moeten, maar dat moet eerst worden opgeknapt. Vandaar dat ze een jaar langer in het Maria Goretti gebouw blijven zitten. Achter Maira Goretti wordt de tijdelijke (10jr ?) sporthal geplaatst zodat de taxibusjes daar niet goed meer terecht zouden kunnen. Vandaar die nieuwe rotonde voor het gebouw. En verder? Vandaag een 25jr bruiloft in de Steendalerstraat, en afgelopen weekend een heus zigeunerwagentje met daarvoor een ezeltje op de Martinushof. O ja: en niet te vergeten: gisteren werd er in de "wei getoerteld".

30 augustus begonnen de (corona-proof) repetities van de Gennepse harmonie weer (deze week donateursactie: ma 6 t/m wo 8 september)	de aanpassing van de aansluiting van de Picardie	de rotonde ten behoeve van Mikado voor Maria Goretti
aan het eind van de 1e schooldag (1 sept 2021) worden de kinderen bij de nieuwe KEC opgehaald		een paar dagen later staat deze huifkar, getrokken door een ezeltje (op achtergrond) op de Martinushof, De hond houdt de wacht.
Bij de Piramide lijken ze al met de sloop begonnen te zijn.	Op de Steendalerstraat is het feest: een 25jr huwelijksfeest	en ook achter de Riessenbeek was het gisteren, 5 sept 2021 feest: "Toertele ien de wei"

Aan de Martinushof heeft de gemeente een nieuw schoolgebouw neergezet, het KEC, bedoeld voor Stella Nova (het vroegere Maria Goretti), Elckerlyc, de Piramide en voor kinderopvang Spring. Helaas was voor Mikado geen plek meer in het nieuwe gebouw. Maar vandaag was de eerste dag dat de kinderen in het nieuwe gebouw naar school gingen. De 1e 2 dagen van de week zijn blijkbaar gebruikt om het gebouw in te ruimen. Alles schijnt nieuw te zijn, zelfs de meubels. Gennepnu was er bij en heeft een filmpje gemaakt van de allereerste keer dat de schoolkinderen hun lesdag afsloten en naar huis gingen: woensdag 1 september 2021 om 14:00h

door Wiel van Dinter, augustus 2021

Grensgeval
Zo werd Gennep en omstreken in het najaar van 1815 uit Frankrijk zo maar een stukje Nederland. Eeuwenlang had het aan de buitengrens van Pruisen/Kleef (-1795) en daarna in Frankrijk gelegen (-1815). Ook nu lag het weer vlak aan de buitengrens in de bufferzone. De Nederlandse overheid zag er weinig heil in ontwikkelingsgeld te steken in deze onbestendige bufferstrook. De paar welvarende families in Gennep betaalden belasting aan de Nederlandse overheid. De rest van de bevolking bestond uit een 20 beroepslieden (bakker, schoen- en kleermaker, timmerman, smid, barbier, wever e.d.). Het overgrote deel van de gezinshoofden was dagloner.

Alles tegen Gennep had anno 1815 in potentie alles tegen. De bodemgesteldheid (zandgrond, heide en bos) verhinderde de ontwikkeling van intensieve, landbouw of veeteelt. De ligging aan de rijksgrens veroorzaakte een ongunstige concurrentiepositie voor de handel naar het binnenland. Uitvoer naar het nabije buitenland werd bemoeilijkt door allerlei protectionistische maatregelen. Geen klimaat of omstandigheden dus voor groei en bloei. Stilstand De dunbevolkte bufferzone kent geen infrastructuur. Er bestaat slechts een wagendienst op voorheen de zusterstad Kleef. De gaten en sporen in die route moet door een kantonnier steeds weer met heiplaggen worden gedicht. Met de ‘nieuwe' steden Nijmegen en Venlo is geen behoorlijke verbinding. Het stadje Gennep heeft veel negatieve momenten. Bij de intrede in het Koninkrijk Nederland dreigt verdere stilstand, geen bloei. In het topje van de Nederlandse provincie Limburg zit Gennep opnieuw in een achterstandssituatie. Er dreigt eerder een inzinking dan vooruitgang.
	kadastertekening uit 1821
	en bij een kadasterkaart hoort ook een opgave van eigendommen en gebruik van de percelen (en met het beroep van de eigenaar)

Schuldenlast
Per 1 november 1815 krijgt Gennep uiteraard een nieuwe burgemeester, de eerste in het Nederlandse Gennep. Via de gouverneur in Maastricht wordt dat de Gennepse domineeszoon Theodoor Hermsen. Hij krijgt het niet makkelijk. De gemeente torst een zware schuldenlast uit de Franse tijd. Hij bericht Maastricht dat Gennep ondanks zuinig beleid op jaarbasis slechts een batig saldo heeft van…fl.18,72. En --let wel- voor noodzakelijke uitgaven staat: het gefaseerd herstel van de wrakke houten Niersbrug (fl.200). Gaarne een subsidie.

Zorgelijk Ook vraagt hij toestemming voor extra uitgave van fl. 40 voor de aanschaf van een aak om de eilanden in de Niershorsten te kunnen bereiken om daar gras te maaien voor veevoer. De laatste nog bestaande stadspoort met inwoning (Maaspoort) heeft geen functie meer en dient afgebroken te worden. Burgemeester, wethouders en de zeven raadsleden zien de toekomst zorgelijk in.   Verharde karwegen Herbergier Derk Berns volgt burgemeester Hermsen in 1826 op. In Kranenburg geboren woont hij al tientallen jaren in Gennep. Hij is in diverse gemeentelijke functies werkzaam. Logisch dat het gouvernement in hem de opvolger van Hermsen ziet. De gemeente Gennep bestaat uit de ommuurde stad en de via verharde karwegen met looppad bereikbare buurtschappen Panoven, Steendaal, Picardie en Genneperhuis. Berns zet zich in voor verlossing uit het isolement. Brieven en poststukken bijv. moeten Gennepenaren nog altijd brengen naar of halen in Nijmegen, Boxmeer of Venlo. Iets wat in de winter of bij hoogwater niet kan.
	prent van de Maaspoort, gemaakt door Bulthuis
	Kaart genaamd Camp de Gennep, welke herinnert aan de Franse tijd.

De post
De gemeenteraad vraagt in 1829 de gouverneur om een ‘brievenmal' (postvervoer) Nijmegen-Venlo over Gennep te laten lopen. De postkoets kan dan wekelijks tussen Nijnegen en Venlo heen en weer rijden. De gemeente Gennep zal er voor zorgen dat in Gennep de paarden ververst kunnen worden. De raad is bereid zes jaar lang elk jaar fl. 60.- in de kosten bij te dragen. We zullen zien dat op handen zijnde politieke verwikkelingen ertoe zullen leiden dat deze wens van de gemeente in een bureaulade verdwijnt.

Wiel van Dinter (1)

Senioren Voor de Gennepse 80plussers van nu is de 19e eeuw (1800-1900) nog enigermate dichtbij. Hun grootouders zijn in die eeuw geboren. Deze senioren hebben vaak nog een foto, kerkboek, zakhorloge, rozenkrans of medaille van hen. Zij kunnen wellicht nog aanwijzen waar oma in Gennep geboren is of gewoond heeft. Misschien kennen die oudsten wel een rijmpje, een liedje van toen. Of kunnen ze vertellen over opa's werk en oma's Singer handnaaimachine. Ze weten nog dat de Brugstraat Schoolstraat heette, en waar het slachthuis stond. Die bejaarden ruiken nog de moutgeur zoals die over Gennep waaide.

In 2021 bijna onvoorstelbaar, maar 80 jaar geleden herbergde Gennep een trammaatschappij, de MBS. Hier draait de MBS tram vanuit de Niersstraat de Markt op

Veertigplussers De 40er van nu en die 19e eeuw? Lijkt honderden jaren terug. Voor hen is een groot deel van de 20 ste eeuw (1900-2000) al ‘weggezakt verleden'. Zij kennen de trein, de tram, het Oeffelts veer, de processie, de oorlog, de evacuatie, de bonkaarten enz. niet uit eigen beleving. Zij hebben de stoomfluit van de papierfabriek Gennep (PaGe) nooit gehoord en weten niet hoe de bel van de stadsomroeper Jan Thijssen klonk. Willen zij teruggaan in die tijd, dan gebeurt dat met tekst, vastgelegd beeld en geluid, en bewaarde tastbare zaken.   Erfgoed Daarom is een instelling als de Stichting Erfgoed Gennep zo belangrijk. Ze bewaart zaken en legt typische dingen van nu,, betreffende Gennep, digitaal vast, zodat over honderd jaar en verder het Gennep van nu verduidelijkt wordt en herleven kan. In de 22e eeuw zal de Gennepenaar zich daarmee beter een beeld kunnen vormen van onze hedendaagse Gennepse toestanden. Dat kan een draagtas met opdruk P.Verhasselt , een schoenlepel met inslag Fr. Teunissen , een naambord Schoolstraat enz. zijn.

Jan Thijssen, de laatste stadsomroeper van Gennep (en van Limburg)

Ontwikkelingen

Aan het begin van onze 19e eeuw begint Gennep aan een reeks veranderingen als nooit daarvoor. Schommelde het aantal inwoners eeuwenlang tussen 600 en 800, in deze eeuw zullen we een verdrievoudiging zien. Ondanks een viertal staatkundige wisselingen binnen veertig jaar krijgt Gennep impulsen van buitenaf, die een ongekende groei tot gevolg hebben. In deze artikelenreeks zullen oorzaken daarvoor aan de orde komen.

Absolutisme en Oligarchie. Een paar heersen over allen.

Zeker tot de Franse Revolutie was het de tijd van absolute heersers en van oligarchie. Het gewone volk had niets in te brengen. Men kende nog "horigen" of lijfeigenen. Maar in de 18e eeuw kwam de "Verlichting" en schreven, vooral Franse filosofen over een nieuw bestel, rechten van het volk, scheiding der machten en een begin van democratie. De ideeën en geschriften van Franse filosofen zoals markies de Concorcet, Jean-Jacques Rousseau, maar vooral Montesquieu, (bekend van de “Trias Politicas”, de scheiding der machten) leidde tot een groeiend bewustzijn van het volk en groeiend ongenoegen richting de adelijke, heersende klasse. Het leidde uiteindelijk ook tot de Franse revolutie, die ook zijn sporen in Gennep naliet. Het was het begin van het einde van het absolutisme, van de oligarchie, waar een elite over het wel en wee van het volk besliste. Het ongenoegen van toen lijkt misschien wel een beetje op het huidige ongenoegen over de huidige politieke "elite"

Montesquieu

.Ook in Nederland, in de republiek der 7 provinciën rommelde het. Ook hier was sprake van absolutisme en Oligarchie, alhoewel de steden en dan vooral Amsterdam wel degelijk veel macht hadden, vooral vanwege hun handels- (en daardoor financiële) positie..

De (erf)stadhouder, prins Willem V (zoon van stadhouder Willem IV en van de dochter van koning George II van Engeland en Ierland) kreeg het zwaar te verduren tegenover de Staten-Generaal en het volk. Het volk kwam in opstand om de rechten die ze meenden te hebben, desnoods met geweld te garanderen. Zij noemden zich patriotten. Het kwam zo ver dat de stadhouder op 15 september 1785 de wijk nam, eerst naar Breda en later naar Nijmegen. Zijn echtgenote, Wilhelmina, (een zuster van de koning van Pruissen) werd op 28 juni 1787 door de patriotten nabij Schoonhoven aangehouden.

Erfstadhouder Willem IV

Haar broer, de koning van Pruissen was kwaad over de belediging die “Hollandse boeren” zijn zuster hadden aangedaan en eiste genoegdoening. Hij beval een leger samen te trekken in het hertogdom Kleef. Al op 8 juli, slechts 1,5 week later, kreeg het stadsbestuur van Gennep een schrijven, waarin opgave gevraagd werd, van het aantal stallen voor plaatsing van legerpaarden, en ook van de hoeveelheid hooi, stro, haver, rogge en gerst, die in de stad aanwezig was. Verder werd bevolen dat de heirweg in orde gebracht werd en dat de aanbesteding van het transport van alle fourage: - duizend één en zeventig rations per dag – op zo kort mogelijke termijn zou moeten gebeuren. Op 27 Juli werd opgave gevraagd van 't getal stookplaatsen binnen de stad. Gennep kon zich gereedhouden voor de inkwartiering van een bataljon en twee compagnies soldaten. (ca 1100 soldaten)

Pruissen rond 1790. Geheel links (groen) het hertogdom Kleef

Op 11 Augustus kwam bevel, dat al het koren, zodra het in de schuur verzameld was, onmiddellijk moest uitgedorst worden, zodat het direct leverbaar was de eerste opeising. Bovendien moest aangegeven worden, hoe groot de veestapel was en hoeveel bewerkte wol men had.

En al snel lagen twintigduizend soldaten te Kleef en in de omliggende plaatsen zoals Goch en Gennep. Ruim 20 jaar nadat de Picardiërs uit Frankrijk Gennep hadden verlaten, was Gennep weer het haasje. Aan het hoofd van deze troepen, trok de hertog van Brunswijk (Braunschweig), veldmaarschalk van Pruissen, op 13 september, Nijmegen binnen. Hij rukte daarna verder op, zodat de moed van de patriotten snel was gebroken en zeven dagen later keerde prins Willem V naar Den Haag terug. Dit wordt de “restauratie” (van de macht) genoemd. Ter ere van die overwinning van de Pruissen werd in Berlijn het welbekende Brandenburger Tor gebouwd.

Karl-Wilhelm-Ferdinand-von-Brunswijk-Wolfenbüttel

Wiel van Dinter

Picardie

Oorlog
Friedrich I, koning in Pruisen en hertog van Kleef, beschouwde het hertogdom -500 km van Berlijn- als een wingewest, een welkome inkomstenbron voor de oorlogen die hij voerde. In 1756 sloot hij zich aan bij Engeland in een oorlog tegen Frankrijk en Oostenrijk. (Zevenjarige Oorlog 1756-1763).

Kostgangers? De Fransen vielen uiteraard het onverdedigd land van Kleef -ver van Berlijn- binnen. Het stadje Gennep in het hertogdom zou zware jaren tegemoet gaan. Want Pruisen reageerde nauwelijks op de Franse inval. . Ravitaillering van de troepen vanuit het moederland kende de legers toentertijd niet; de bevolking in het gebied waar men doorheen trok of verbleef, moest maar voor voedsel zorgen en kwartier verschaffen.

Hoe ver het hertogdom Kleef van Pruisen af ligt blijkt uit bovenstaande kaart

Gasthuis Gennep ondervond dat aan den lijve. 16 april 1757 marcheerden 2 bataljons van het Régiment de Picardie (duizend man sterk!) door de Zandpoort Gennep binnen. Het stadje met 180 woningen moest die groep kwartier verleen en raakte overbevolkt. De commandant eiste op het raadhuis onderdak: vier tot zes per woning, burgemeester, schepenen, dominee en pastoor niet uitgezonderd. De oude mannen in het gasthuis werden weggestuurd om plaats te maken voor 30 soldaten. Deze schier onhoudbare toestand duurde tot 30 april.
	Picardië in Frankrijk	het Franse Picardië cavalerie regiment

Hospitaal
Gennep kreeg nauwelijks tijd om op adem te komen en de rommel op te ruimen. Half mei 1757 kreeg de burgemeester van het door de Fransen overgenomen gezag in Kleef het bericht, dat het Franse leger in Wesel een groot hospitaal had opgericht. Alle steden en dorpen moesten samen de inrichting aan bedden, kussens, lakens, dekens, stro, enz. leveren. Gennep kreeg een lijstje voor beddengoed en een aanslag voor de verzorging van de patiënten. De bodem van de gemeentekas kwam in zicht.

Wanhoop
Medio september 1757 meldt Kleef dat Gennep zich moet voorbereiden op de komst van escadrons ruiters van het Regiment de Picardie met hun paarden. Zij zullen in het stadje blijven overwinteren! Richt een magazijn in met stro, haver, hooi enz. De gemeenteraad in grote wanhoop. Want een gebouw geschikt voor een magazijn van dergelijke omvang is er niet. Afgezien van geld voor zo'n grote wintervoorraad. En ervaringen elders leren dat de Franse dwang geen medelijden kent. De raad en voornaamste burgers vergaderen met als uitkomst: zes welgestelde burgers zullen de stad geld lenen. Voor een magazijn zal de burgemeester in overleg treden met de commandant van de legertroep.

Oplossing En half november trekken 86 ruiters met 226 paarden het stadje Gennep binnen. De commandant verschijnt op het stadhuis en begint met de inkwartiering. De officieren wil hij ondergebracht zien bij schepenen, de raad, pastoor en dominee. De manschappen dan 2 per woning. De paarden over de aanwezige stallen verdeeld. Geen magazijn? Hij heeft de oplossing: wijst uit het raam op het protestants kerkje. Is prima geschikt, ontruimen. Soldaten slepen de banken uit het zaalkerkje en deponeren die op het marktplein. Een deel van dit raadhuis wordt deze winter ingericht voor zieke soldaten. En hier beneden gaat dienen als gevangenis. De burgerij zorgt binnen een week voor de inrichting van een en ander…

prent van de Markt van Gennep met links de NH kerk, die als stalling voor paarden gebruikt werd. De prent is gemaakt door Jan de Beijer

Radeloos Gennep gaat zuchtend en steunend de winter van 1757-58 door en ziet half maart de Fransen godzijdank het stadje verlaten. De rentmeeseter heeft de schuldenberg alsmaar zien groeien; hogere belastingen hebben geen effect meer. En dan in april overspoelen 2 compagnieën ruiters Gennep. De stad kan het niet meer aan. De bakkers zijn radeloos. Soldaten willen brood en slepen een bakoven naar de Molenberg bij de windmolen op de stadsmuur. Ze timmeren daar een provisorisch bakhuis en gaan met meel uit de molen zelf brood bakken voor het kampement op de Blatenkamp (nu: locatie PicaMare en scholencomlplex KEC). Het stadsbestuur is ten einde raad. Er gaat een ijlbericht naar Kleef: als er niet direct verandering komt, zal de hele burgerij de stad ontvluchten. De meer dan 250 militairen verlaten Gennep. Het bakhuis valt bij de eerste sterke storm van gammelheid in elkaar…

Prent van de windmolen op 1 van de torens van het gesloopte stadsslot Loonenstein. Hier werd het provisorische bakhuis gebouwd door de Fransen. Het enige dat nu nog aan deze molen herinnert is de naam "Molenstraat"

Adieu!
Het door de Franse legerleiding gedirigeerde gezag in Kleef ontziet Gennep wat aantal soldaten betreft. Maar tijdens de jaren 1759 -1762 blijven Franse legereenheden het stadje ‘bezoeken', raakt de bevolking – zoals heel het land van Kleef- totaal murw en verarmd. Begin 1763 verlaten de Franse troepen het hertogdom bij de vrede op 15 februari 1763. De Pruisen nemen het gezag weer over. De ambtenarentop draagt weer Duitse namen.

Spontaan
Op Pruisisch voorschrift moet de vrede feestelijk gevierd worden. In maart 1763 wordt er in Kleef een galadiner georganiseerd voor een 70 genodigde gasten. De stadsraad van Gennep krijgt opdracht daarvoor 20 kreeften en andere soorten vis te leveren. Elke stad en dorp moet ongedwongen feest vieren en het verslag ervan naar Kleef opzenden!

Kampement In Gennep is iedereen opgelucht dat ze verlost zijn van de ‘fransoos'. Vrouwen mogen weer frank en vrij buiten lopen. Maar spontaan feest vieren na zeven jaren onderdrukking en bittere armoede? De stad zit met een schuldenlast van 30x het jaarbudget. Wat overblijft na de Franse overrompeling is een naam. De weg buiten de Zandpoort naar de zusterstad Goch - de Gochse straet -, is in de volksmond ‘Picardie Straat' gaan heten. Omdat ze langs een bezienswaardigheid voor de Gennepenaren loopt: het kampement van de Picardiërs, de soldaten van het Régiment de Picardie . En dat is tot op de dag van vandaag zo gebleven (vgl. het transit camp in 1945).

Net als tijdens de 7 jarige oorlog was er in 1945 ook een groot kampenement in Gennep en wel van de geallieerden. Op de foto zien we een deel van het kampenement in de Maaskemp, maar ook elders in Gennep, inde Picardie (!!) op het veld van Blauw-wit en op nog andere plaatsen waren geallieerde soldaten gelegerd.

OPMERKELIJK GENNEP IN DE 18 de EEUW (4), door Wiel van Dinter

Overlast
Wij berinneren ons nog levendig de winters van1993 en 1995, toen het Maaswater -en dus ook dat van de Niers- maar bleef stijgen en in Gennep alarmfase 1 ging gelden.. Het waterpeil steeg hoger dan tientallen jaren daarvoor. De Niersdijk brak, de onderkerk stroomde vol, het bejaardenhuis werd geëvacueerd, het leger schoot te hulp. Gennep was dagenlang landelijk nieuws. Er zijn nu al jongvolwassenen die deze paniekdagen slechts uit verhalen, films en literatuur kennen. En ook nu in 2021 en zelfs in juli, in de zomer dus, dreigt het hoogwater.
Hoe de Maas en Niers Gennep in de 18 de eeuw teisterden, vinden we opgetekend in kronieken en gemeenteverslagen. Hierna volgt hoe het water Gennep in 1740 in zijn ban hield.

Niers
Gennep heeft de Niers als zijn hechte vriendin: aan haar zijde kwam Gennep tot leven. Ze gaf Gennep water om te drinken, voedsel te laten groeien en bereiden. Ze leverde vis en waterkracht voor de molens. Ze bracht de schepen tot aan de brug. Vrouwen kregen van haar water om te wassen. En de Niers zorgde voor ondiepe plekken, waar de Gennepse kleinen konden pootje baden.

Maas
Gennep had vanaf zijn geboorte een tweede vriendin op afstand: de Maas . Deze was grillig van aard. Ze kon lieftallig zijn, maar ook nukkig, wispelturig. Als het buiig was, legde ze de Niers haa wil op en dreef ze het Nierswater terug stroomopwaarts. En de Niers liet zich -ondanks protesten van Gennep- de wil opleggen. Wanneer het maar bleef regenen, veranderde de lieflijke Maas in een boze fiurie, die het water om zich heen gooide. De Niers moest de waterwoede over zich heen laten komen. En Gennep kreeg het van twee kanten zwaar te verduren…

Gedenksteen
1740 was een buitengewoon koud en nat jaar.. Gennepenaren hielden bezorgd de woeste stroom van de Maas in de gaten. Op zaterdag 29 augustus was het zo ver: de Maas zwol en zwol. Ze zetten in één dag de uiterwaarden onder water. De boeren hadden uit voorzorg het vee al uit de weien naar de hoge heidegronden gebracht. Want het was zeker dat ook de woongebieden deze keer niet droog zouden blijven. De regen hield maar niet op. Genneps oudsten wezen naar de gedenksteen in de Nierspoort: de watervloed van 1658.

Heuphoogte
Het water was dit mensenleven wel vaker Gennep binnen gedrongen en de straten blank gezet. Maar dit jaar was extreem. In de zijstraten van de Zandstraat kwam het water boven heuphoog te staan. Bewoners verhuisden naar de zolder of zochten bijtijds met geit en varken hun heil bij familie buiten Gennep. En het waterpeil steeg centimeter na centimeter. De laatste kelders met opgeslagen wintervoorraad liepen vol. In de schuren met rogge, haver, boekweit en peulvruchten lag alles te bederven.

Een aak December 1740 drong het water ook de parochiekerk St-Martinus binnen. Het kwam tot op het priesterkoor te staan. Hier bij de noordelijke stadsmuur stond toen al duizend jaar de katholieke kerk. (Werd het eerste kerkje hier gebouwd toen het schommelend klimaat in een droge periode verkeerde?) De Kerstdagen en de daget daarna werden de Eucharistievieringen op het stadhuis gehouden. Vrijwilligers voeren met een aak langs de nog bewoonde huizen om de mensen daar te voorzien van de meest noodzakelijke levensbehoeften als brood en water.

het water drong tot in de kerk door

Stadsmuur Het hoogwater ging die weken dikwijls gepaard met hevige stormwinden. De noordelijke stadsmuur en die bij de Nierspoort zakten op meerdere plaatsen in, omdat de grond onder de fundamenten wegspoelde. De watermolems op de Niers liepen flinke schade op. De steunbalken onder de houten Niersbrug stonden op afknappen. Het stadje Gennep dreigde geïsoleerd te raken, want ook de Maas- en Zandpoort waren door water omgeven. Aldus gegevens uit het parochie- en gemeentearchief van Gennep.

historische hoogwaters, waarin 1740 (naast 1643) een duidelijke uitschieter naar boven is.

Op woensdag 5 juli 2021 was de afscheidsmusical van groep 8 van basisschool Maria Goretti. De "Diamantroof" werd opgevoerd door een groep enthousiaste kinderen, die hard hadden gerepeteerd op zang, dans en voordracht, Een korte impressie van deze geslaagde avond.

Wiel van Dinter

ZONDAGSRUST

Gennep, 1958

Op een zomerse zondagmorgen 1958 besluit ik de maaimachine uit het schuurtje te pakken om het gras te gaan maaien. Mijn vrouw vindt dat het gras van het gazon toch wel erg hoog staat. Even later ratelt het machinetje over het groen gewas en ziet het er een half uurtje later uit als een zacht groen tapijt. Woensdag daarop neemt meester Beckers mij in de schoolgang bij de mouw. Dat deed hij altijd als hij je apart wilde nemen. ‘Men' had hem verteld dat ik afgelopen zondag het gazon had gemaaid. Op zondag! Een onderwijzer moest toch een goed voorbeeld geven…...... Gennep, 1708 250 jaar voordien stuurt koning Friedrich I in Pruisen aan alle steden en dorpen in zijn rijk een verordening, die onmiddellijk na ontvangst in alle ‘bedehuizen' van de preekstoel moet worden voorgelezen. En dat drie opeenvolgende zondagen. En vervolgens telkens na drie maanden. Dit koninklijk edict heeft tot doel: handhaving en bevordering van de godsdienstigheid en zedelijkheid in het rijk. De hoge regering vindt deze aanmaningen noodzakelijk. En voegt meteen de strafmaat toe! De boetes varieerden van2 tot 25 goudgulden per geval.

Het team van 1958 v.l.n.r. : boven: Henk Dohmen-Gé Braam-Sjaak Goossens-Jan Thissen. zittend: Loed Janssen-Jan Dimmers-J.Beckers-G.Cup-Willie van Dinter

Rust
De zondag is de dag des Heren: godsdienstoefening staat voorop. Winkels stallen geen koopwaar uit en blijven gesloten. Op straat wordt niets gekocht of verkocht. Boetes lopen op van 2 tot 25 goudgulden (gg). Men gaat in hechtenis tot de boete is betaald.
Wanneer de begindatum van een jaarmarkt of kermis op een zondag valt, start het feest een dag later.

Opschik
Handenarbeid binnen of buiten is op zondag verboden (boete 5 gg per keer). Voor, tijdens of direct na de dienst wordt er in de herbergen geen eten of drank geserveerd, en niet gekaart of gekegeld (boete 2gg; de herbergier 5 gg). Als de klok voor een dienst luidt, dient men de wandelingen op de markt en op het kerkhof (!) te staken en zich naar de diens te begeven.
Bruiloften en doopfeesten moet men ingetogen en zonder opschik vieren met maximaal 12 paren. Het feest mag hooguit één dag duren(boete 25 gg).

Hups
Omdat ze tot buitensporigheid en excessen leiden worden afgeschaft en verboden: de vastenavondfeesten, het ontsteken van paasvuren, alsook het schieten en muziek maken op Nieuwjaarsdag. Op zon- en feestdagen is het schenken van bier of wijn na 21.00 uur verboden. Zo ook het vloeken en God lasteren. Het schijfschieten mag tot 21.00 uur duren. Daarna moeten de schutters zich rechtstreeks naar huis begeven. Het gebeurt immers, dat hupse meisjes zich bij hen voegen. Zogenaamd om de overwinnaar de zegekrans om te hangen. Het wordt dan diep in de nacht voordat iedereen, al dan niet alleen, vertrekt…

Preekstoel
Wat zal burgemeester Johan Albert Ebben gedacht hebben, toen hij deze verordening uit Kleef aangeleverd kreeg? Er waren gebruiken en tradities in Gennep die door deze bepalingen getroffen werden. Met het gemeentebestuur achter zich besloot hij het edict door te geven aan pastoor W. van Cluyth en dominee Von Erpers om het in hun kerk van de kansel voor te lezen. De magistraat zal de bepalingen als stok achter de deur gezien hebben bij optredende excessen of algemene protesten.

Wiel van Dinter

VEILIGHEID

Verordening
Friedrich I, de koning in Pruisen -en tevens hertog van Kleef- pakte als vorst de onveiligheid in zijn land rigoureus aan. Door middel van edicten, bepalingen en besluiten droeg hij de gemeentebesturen op de voorschriften nauwgezet uit te voeren.. Bij elk punt gaf hij de hoogte van de boete (in goudgulden) bij overtreding aan. Bij een te slappe houding van de magistraat volgde er ook voor deze een fikse geldboete! Dat was nieuw voor onze bestuurders!

Razzia
In het hertogdom moesten op onbepaalde tijden dievenjachten worden georganiseerd. De opgespoorden dienden in de vestingstad Wesel worden opgesloten. Voor het eerste vergrijp zes maanden, een tweede een jaar en een derde delict betekende levenslang. Mannen verrichtten dwangarbeid, vrouwen kwamen in een spinhuis terecht. Dat de staatsgrens niet waterdicht werd beschouwd, moge blijken uit het feit, dat Cuijk en Boxmeer (buitenland!) werden uitgenodigd mede dievenjachten te organiseren.

Organisatie -Tijdens de dievenjacht sluit Gennep de stadspoorten om 20.00 uur en staat bij elke poort een wacht van twee gewapende burgers; -de poort gaat alleen open bij aanwezigheid van deze burgerwacht; -tijdens deze poortsluiting onderzoekt de stadsbode met vier manschappen uit de burgerij de huizen, winkels, herbergen, kelders, zolders en schuren.
	de Nierspoort. Prent van J Bulthuis uit 1787

Rotten Jaren later wordt deze onverhoedse klopjacht op dieven, bedelaars en zigeuners geperfectioneerd. Gennep wordt in 6 'rotten' (wijken) verdeeld. Aan het hoofd van elke wijk staat de rotmeester , die twee wachtmeesters met elk vier gewapende burgers aanvoert. De burgemeester moet van de inspectie en het resultaat ervan een uitgebreid verslag maken en naar Kleef sturen. Vaak vond zo'n onderzoek vier, vijf keer per jaar plaats. Meestal met als resultaat; niets, niemand gevonden .

de Maaspoort. Prent van J Bulthuis uit 1787

"normale" tijden lijken een beetje te herleven. De lock-up is gisteren 26 juni beëindigd en vandaag, zondag 27 juni 2021 was er na de mis van 11:00h weer een zegening van de vervoermiddelen, waarbij de chauffeurs na de zegening een Christoffel kregen overhandigd om hen het komend jaar in het verkeer te beschermen. Verleden jaar ging de autozegening net zoals heel veel dingen niet door, maar dit jaar kon het weer. Van de zijkant keek de initiatiefnemer en organisator van weleer vanuit een rollator toe. Momenteel wordt de zegening georganiseerd door AVG en Hopmans. Na de zegening gingen de chauffeurs naar Old Inn. Pastoor Kessels had er zin in en maakte een praatje met de meeste chauffeurs. En ook zijn broer kwam nog even kijken. Die is blijkbaar nog niet naar Rome. Ik heb een paar plaatjes in een album gezet. Klik op onderstaande foto voor het album.

Een andere school dan de Joodse school in Nijmegen. Basisschool Maria Goretti in Gennep bestaat 68 jaar en houdt op 10 juli een open dag voor alle Gennepenaren. Het is de opmaat voor de verhuizing naar het KEC 200m verderop. Maria Goretti begon in 1953 als opvolger van de meisjesschool bij de Zusters van de Liefde bij het klooster/bejaardenhuis achter het stadhuis. In 1969 verhuisden de kleuters van het gebouw bij het bejaardenhuis naar een nieuwe kleuterschool naast Maria Goretti. In 1985 werd het onderwijs in Nederland anders ingericht. Kleuterschool en Lagere School gingen samen in het nieuw gevormde Basisonderwijs met 8 leeftijdsgroepen. Daarvoor werd in Gennep Maria Goretti bouwkundig samengevoegd met de kleuterschool. In 1993, bij de watersnood, brak niet alleen de Niersdijk achter PicaMare door, maar ook de Niersdijk achter Maria Goretti met grote waterschade als gevolg. Die schade werd hersteld samen met het periodieke onderhoud dat elke school na 40 jaar mag uitvoeren met financiële middelen van het Rijk. Op dat moment, we spreken over het jaar 1996, had Maria Goretti waarschijnlijk de meeste PC's van alle basisscholen. In de jaren daarna werd het leerlingenbestand echter kleiner, vooral door concurrentie van de openbare Jenaplan basisschool Elckerlyc. In 2021 wordt een nieuw schoolgebouw betrokken, het Kind Expertise Centrum (KEC), dat onderdak biedt aan Maria Goretti, Elckerly, Piramide (bijzonder lager onderwijs) en Spring (Kinderopvang). Een filmpje over 68 jaar Maria Goretti:

waar de Gennepse meisjes Selly Andriessen en Nanny Kaufman naar toe moesten toen ze op bevel van de Nazi's niet meer naar de gewone lagere school in Gennep mochten. Toon van Kalmthout vertelt in zijn "Sobibor-getuigenis" over het meisjes Selly, dat hij regelmatig in het tramcompartiment voor scholieren aantrof. Een klein Genneps meisje met krulletjes. Hoe het nu precies zat met die Joodse school in Nijmegen, die speciaal opgericht moest worden, wist ik tot voor kort nog niet. Maar op de website van stolpersteine-gennep kregen we een reactie uit Nijmegen van de personen, die een speciale website over Nijmegen in WOII gemaakt hebben met speciale aandacht voor de Joden en de Jodenvervolging. Zij hebben (gedocumenteerd) uitgezocht, hoe het toen gegaan is. En we vinden de namen van Selly en Nanny ook terug op de lijsten met de namen van de leerlingen.

Het verhaal van die school is te lang voor deze voorpagina. Daarom heb ik er een "special" van gemaakt met het hele verhaal, zoals dat op die Nijmeegse website wordt verteld.

de special over de Joodse school in de Smetiusstraat in Nijmegen.

Hieronder nog 3 afbeeldingen: de school en de 2 pagina's met de namen van de leerlingen.

Wiel van Dinter

VEILIGHEID

Verordening
Friedrich I, de koning in Pruisen -en tevens hertog van Kleef- pakte als vorst de onveiligheid in zijn land rigoureus aan. Door middel van edicten, bepalingen en besluiten droeg hij de gemeentebesturen op de voorschriften nauwgezet uit te voeren.. Bij elk punt gaf hij de hoogte van de boete (in goudgulden) bij overtreding aan. Bij een te slappe houding van de magistraat volgde er ook voor deze een fikse geldboete! Dat was nieuw voor onze bestuurders!

Razzia
In het hertogdom moesten op onbepaalde tijden dievenjachten worden georganiseerd. De opgespoorden dienden in de vestingstad Wesel worden opgesloten. Voor het eerste vergrijp zes maanden, een tweede een jaar en een derde delict betekende levenslang. Mannen verrichtten dwangarbeid, vrouwen kwamen in een spinhuis terecht. Dat de staatsgrens niet waterdicht werd beschouwd, moge blijken uit het feit, dat Cuijk en Boxmeer (buitenland!) werden uitgenodigd mede dievenjachten te organiseren.

Organisatie -Tijdens de dievenjacht sluit Gennep de stadspoorten om 20.00 uur en staat bij elke poort een wacht van twee gewapende burgers; -de poort gaat alleen open bij aanwezigheid van deze burgerwacht; -tijdens deze poortsluiting onderzoekt de stadsbode met vier manschappen uit de burgerij de huizen, winkels, herbergen, kelders, zolders en schuren.
	de Nierspoort. Prent van J Bulthuis uit 1787

Rotten Jaren later wordt deze onverhoedse klopjacht op dieven, bedelaars en zigeuners geperfectioneerd. Gennep wordt in 6 'rotten' (wijken) verdeeld. Aan het hoofd van elke wijk staat de rotmeester , die twee wachtmeesters met elk vier gewapende burgers aanvoert. De burgemeester moet van de inspectie en het resultaat ervan een uitgebreid verslag maken en naar Kleef sturen. Vaak vond zo'n onderzoek vier, vijf keer per jaar plaats. Meestal met als resultaat; niets, niemand gevonden .

de Maaspoort. Prent van J Bulthuis uit 1787

Wiel van Dinter (juni 2021)

Keurvorst
Het stadje Gennep laat in 1700 een heftig bewogen eeuw achter zich. Het moest zich oprichten na een totale vernietiging door een alles verwoestende stadsbrand. En dan in 1614 en 1672 weer een vlammenzee die tientallen huizen en de oliemolen op de Niers in de as legt. In de nieuwe (18 de) eeuw is Gennep een Niersstadje, dat al meer dan 250 jaar deel uitmaakt van het hertogdom Kleef. Na de dood van de kinderloze hertog (1609) is Kleef toegevallen aan de Keurvorst van Brandenburg, residerend in het verre Berlijn. De ‘hoge regering' zetelt dus honderden kilometers verwijderd. De ‘stadhouder' neemt hem waar in Kleef.

Koning De laatste keurvorst van Brandenburg, Frederik III, kroont zichzelf in 1701 tot Koning in Pruisen en blijft tevens hertog van Kleef en graaf van de Mark. Gennep wordt in het prille begin van de 18 de eeuw automatisch een stadje in het koninkrijk Pruisen. Staatshoofd is derhalve de tot koning getransformeerde keurvorst Frederik III, die gaat regeren onder de titel Friedrich I. Zijn onderdanen, kijkend naar zijn gestalte, geven hem de bijnaam “de kromme Frits”.

Frederik III (koning FrederikI van Pruisen)

Trauma Vuur, water en oorlog hadden in de eeuw daarvóór een zware tol geëist. De catastrofale stadsbrand (1597), opnieuw de brand van 1614, en de derde vuurzee van 1672 hielden het trauma levend. Een gedenksteen in de Nierspoort (1658) herinnerde aan de ergste watersnood ooit in Gennep. En de horden huurtroepen die gedurende de hele eeuw dor het hertogdom trokken, richtten de economie in het zo welvarend, agrarisch land ten gronde.

bouwtekening van de NH kerk in Gennep

Gennep kreeg een juweel van een raadhuis, maar verloor zijn trots: de “ edele burcht, zo fier en stevig…”. De protestantse gemeenschap bestendigde de godsdienstvrijheid onder de gereformeerde keurvorst met het stichten van een eigen kerk op een prominente plek in het stadje (1663).
	prent van Jan de Beijer van het stadhuis	prent van Bouttats van het Genneperhuis in de gloriedagen van het Genneperhuis

Grens
In de nieuwe situatie van 1701 blijft Gennep een grensplaats, nu in het Koninkrijk Pruisen. Voor bestuurszaken blijft Kleef, drie uur gaans, het eerste aanspreekpunt. Het buitenland (Boxmeer, Cuijk, Afferden, Nijmegen, Venlo) is even ver verwijderd als voorheen. Een jongeman die zich aan het soldatendom wil onttrekken, heeft wel familie of relaties ‘ôvver de streep'. De vader van de ondergedoken jongeling loopt onder Pruisen wel het risico in Wesel opgesloten te worden.

Onveilig De Pruisische koning Friedrich I liet zijn gezag in den lande direct gelden. Hij trad streng op tegen al het geboefte dat sedert de voorbije eeuw het platteland onveilig maakte. De huurlegers lieten toen een spoor van ontslagen en gedeserteerde soldaten achter, die gewapend in groepjes afgelegen boerderijen overvielen en plunderden. Of overvielen vrachtkarren en eisten losgeld.
	de kroning van koning Frederik I

Daarover de volgende keer meer.

de stamboom van Frederik III, die zich kroont tot koning van Pruisen en daarmee Frederik I wordt (bron: Wikipedia)

Morgen wordt Jacob van Tankeren begraven. Hij zou dit jaar 93 worden en bovendien 80 jaar lid van Vitesse"08 zijn. Wiel van Dinter is leeftijds- (en Vitesse-)genoot en schreef het volgende pro memoriam. Op de foto's, die ik in 2008 gemaakt heb bij het 100jr bestaan van Vitesse, zien we Wiel Jacob feliciteren en zien we ook Jacob de felicitaties ontvangen van Jeu Sprengers, die toen voorzitter van de KNVB was. Na de pro memoriam van Wiel nog een korte opname die ik in 2016 gemaakt heb en waar Jacob vertelt over de oprichting van de jeugdafdeling van Vitès in 1942. Maar eerst de foto's en dan Wiel.

Wiel en Jacob	de voorzitter van de KNVB, Jeu Sprengers, feliciteert Jacob

Pro Memoriam Jacob van Tankeren door Wiel van Dinter

JACOB

De laatste jaren hadden we regelmatig belcontact. En waarover praten twee 90-plussers dan over? Over hoe het gaat, over corona, over vroeger, over Vitesse. We zijn allebei meer dan 75 jaar lid van de club. Jacob bleef in Gennep wonen. Ik vloog uit, keerde tenslotte weer terug op het oude nest. Maar bleef altijd de contributie overmaken.

Toen we op latere leeftijd nog vief door Gennep liepen en elkaar tegenkwamen, ging het altijd over de laatste resultaten van ‘Vitès'. En toen Jacob ging kwakkelen en hij zijn Truus verloor, bleek de telefoon een uitkomst. En als Marijke en ik langs zijn huis aan de Zuid Oostwal reden, zag ik Jacob aan tafel zitten te lezen. Ik zei dan: “Ik mot Jacob zo meteen iefkes bellen”.

En dan hadde we het al gauw over Vitesse I uit onze jeugdjaren. Dan passeerden Theo Goossens, Jan Dimmers. Henk van Luyk, Jan Linders, Gradje Xhfleer en Jan Bernards de revue. En zagen we ‘Piet d'n Buu' met zijn onafscheidelijke pet weer voor ons. Bij elke naam wist Jacob wel een anecdote. Die zijn we ook kwijt…

Enkele weken geleden belde ik Jacob -wat bleek- voor de laatste keer. Het ging over bijzonderheden van 4 Vitesse-leden die als oorlogsslachtoffer door de Duitse bezetter vermoord zijn. Jöbke Kaufman, vice-voorzitter van Vitesse in 1908, dood in concentratiekamp Sobibor; Jan en Hein Hendriks en Jan Guelen, leden van de Gennepse ondergrondse, gefusilleerd in kamp Vught na een mislukte overval in Berlicum.

“zo lang ik de klok mar heur lujje”, zei Jacob altijd tegen mij. Vrijdag 11 juni luiden de drie eeuwenoude klokken aan de overkant voor hem en krijgt hij zijn laatste rustplaats naast Truus.. Die zal zeggen: “Hè, hè, ziede dor èjndeluk? Kom, dan gôn we saame nor Piet van Nöl hierbaove.”

Jacob, ik zal jouw “mit Keub” en dat lachje missen. Een dik boek Gennepse historie over Vitesse 08 en Bombakkes is voorgoed gesloten.

We schrijven 1952. De brandweerkorpsen zijn nog niet zo geoefend als in 2021 en hebben zeker nog niet de middelen en de uitrusting. Maar geoefend wordt er wel, zoals hier te zien is op dit filmpje uit 1952 van een oefening van de brandweer van Ottersum.

door Wiel van Dinter (mei 2021)

Na de Stadsbrand
Donderdag 17 april 1597 werd een gedenkwaardige datum in de historie van Gennep. Een enorme vuurzee veegde het stadje in enkele uren van de kaart. De stadsbrand spaarde de middeleeuwse kerk, omdat die -ver genoeg van de huizenrijen verwijderd- bij de noordelijke stadsmuur stond. Ook een tiental vrijstaande woningen, verspreid in de buurt van de kerk, ontsnapte aan de gretige vlammentongen.
Zeven- à achthonderd inwoners hadden na die nacht geen dak meer boven hun hoofd. Ze werden door de hoge regering te Kleef geëvacueerd. Achter bleven leden van het stadsbestuur, die zich vestigden in enkele van de gespaard gebleven huizen. Het stenen koopmanshuis op de hoek van de Niersstraat (?) werd rookvrij gemaakt en ingericht als noodraadhuis.

Toevlucht
Deken Chr. Creemers ( Bescheiden betreffende Gennep…, 1895 ) put voor het volgende relaas uit de parochiekroniek van pastoor Em. Krift (1647-1695 in Gennep). De bejaarde en ziekelijke pastoor ab Ellen in de pastorie aan de Zandstraat zag in het holst van die nacht de muur van vuur snel naderbij komen. Hij vluchtte met de panische stroom mensen de Maaspoort uit en liep mee naar het Genneperhuis. Hij werd opgevangen in een van de boerderijen bij het slot. Van de ene dag op de andere was hij een parochieherder zonder kudde en stal geworden. Hij trekt niet met de evacuees mee, maar vindt toevlucht in een klooster te Kleef. Hij zal niet meer terugkeren naar zijn parochie in Gennep; hij sterft in de hertogstad in 1602.

Onderdak
De St-Martinusparochie in het verbrande Gennep telt na 17 april 1597 nog slechts een handjevol leden zonder pastoor. Dit aantal groeit minimaal met terugkerende mannen, die van de burgemeester toestemming krijgen het plat gebrande Gennep binnen te komen om mee te helpen met puinruimen. Het aantal parochianen stijgt verder, wanneer de eerste gezinnen weer hun nieuwe woning kunnen betrekken. Als in 1602 pastoor ab Ellen overleden is, krijgt Gennep een nieuwe pastoor. Een zielenherder zonder pastorie! Een kerkbestuur is er dan nog niet. Geld evenmin. Bediening geschiedt vanuit het Kruisherenklooster in St-Agatha, waar de nieuw benoemde Gennepse pastoor onderdak heeft gevonden.

Bestuursklimaat
Weken, maanden, jaren gaan voorbij. Binnen de stadsmuren van Gennep doen de straten steeds meer hun naam eer aan. Langzaam worden aanwezige puinhopen opgeruimd en open plekken dicht gebouwd. Vier elkaar opvolgende pastoors na pastoor ab Ellen (1602-1647) hebben het moeilijk te Gennep in wederopbouw. De kerkenraad (kerkmeesters) is onderbezet, de jaarrekeningen worden jaar na jaar niet opgemaakt en/of gecontroleerd. Er is geen overzicht van de parochiële financiën. Vanuit het klooster St-Agatha een parochie ‘op afstand' besturen is onmogelijk. Vanaf 1609 voert de gereformeerde keurvorst van Brandenburg het landsbestuur in Kleef. De gemeentelijke overheid in Gennep is ook gereformeerd dominant. Dat heeft het katholieke kerkbestuur ook nog nooit meegemaakt. Het bestuursklimaat is ingrijpend veranderd.

Em. Krift In 1647 krijgt Gennep de vijfde pastoor na de stadsbrand. Het is Emericus Krift, geboren in Boxmeer (1612), een man uit de streek. Priester gewijd in Keulen, wordt hij in 1642 benoemd tot pastoor in Heijen. Energiek man als hij is, ziet hij vanuit dit dorpje met verbazing hoe een half uur gaans vandaar een parochie bijna stuurloos voort dobbert. Wanneer hij in 1647 pastoor van de St-Martinusparochie te Gennep wordt, is hij vast besloten in zijn parochie te gaan wonen en niet het St-Agatha-klooster als zijn pastorie re accepteren. Nu de stad Gennep weer opgebouwd is, acht hij het zijn door God gegeven opdracht de parochie van de grond af aan op te bouwen. Zijn eerste daad: het pastoraat van Gennep weer in Gennep verankeren, los van de Kruisheren in St-Agatha. Kerkmeesters Pastoor Krifts uitgangspunt: de parochianen laten meebeslissen en -besturen door de heroprichting van een krachtig werkende kerckenraedt , die mede leiding gaat geven aan de parochie. Naast hem als voorzitter vraagt pastoor Krift een drietal prominente parochianen als kerkmeesters. Rudolph Vogelvangers (gefortuneerd burger), Jan Martens (penningmeester) en Theodorus Gosemans treden toe, (burgemeester en jurist) treden toe.

Dit schilderij van pastoor Krift hangt momenteel in het pastoriezaaltje van de Martinusparochie in Gennep. Pastoor Krift was ook verantwoordelijk voor de wederopbouw van de Martinuskerk toen die in 1648 grotendeels instortte en ook voor de aanschaf van 2 luidklokken, welke anno 2021 nog steeds in de huidige Martinuskerk hangen naast de grootste luidklok die uit 1432 dateert. (Harm T 2021.)

Veldschans
Op een middag staat pastoor Krift met zijn drie kerkmeesters op de Zandstraat voor de plek waar vroeger de pastorie stond. Eigenlijk een schandvlek tussen de nieuwe huizen rondom. Het viertal ziet hoe de brokstukken begroeid zijn geraakt met onkruid, vlier- en bramenstruiken. Jan Martens vertelt hoe hij als 10-jarige met zijn ouders eindelijk van de evacuatie terugkwam en zich de puinhoop veel groter herinnerde. Nog half overeind staande muurresten en gebroken halve potten en kommen. Niemand keek er naar om. Iedereen had genoeg aan zichzelf. Hij had de soldaten van de prins gezien bij de bouwlocatie van het nieuwe stadhuis daar ginds en opnieuw de brand in de Zandstraat. En in 1635 hadden de Spanjaarden weer het Genneperhuis bezet. Ze hadden in heel Gennep alle puinhopen omgewoeld op zoek naar stenen. Die hadden ze nodig om aan de weg van het Maasveer naar de stadspoort bij de weg naar het Genneperhuis een grote veldschans te bouwen.

Verpachten
Nu lag die bouwval hier al 50 jaar, omdat de kerk geen geld had voor opruimen en bouw van een nieuwe pastorie. De gereformeerde magistraat vond deze puinhoop een teken van gerechtigheid, een straf voor de luisterrijke, machtige katholieke kerk na decennialange onderdrukking en achterstelling van de gereformeerde religie in Gennep. Pastoor Krift hoorde het verhaal aan en zei peinzend: ”We vragen zondag tijdens de preek vrijwilligers om dit perceel schoon te maken en te egaliseren. Het hele grondstuk zetten we af met heggen. In het voorstuk planten we fruitboompjes voor eigen gebruik. Het grootste achtergedeelte verpachten we jaarlijks als moestuin aan burgers. God zij met ons.”

Klokkenbrokken
Bij het omspitten stieten de mannen op grote brokstukken half gesmolten klokken. Bejaarde burgers dachten dat die afkomstig waren van klokken uit omliggende dorpen. Ze waren bij onlusten voor de veiligheid binnen de stad Gennep gebracht en daar achter de pastorie neergezet. Bij de grote stadsbrand waren ze door de enorme hitte gebarsten en deels gesmolten. De restanten waren na de brand als niet herken- en onbruikbaar in de grond gegraven. Pastoor en kerkmeesters besloten alle brokstukken op te graven, ze op een kar te laden en in Nijmegen bij een bronsgieterij te verkopen. Van de opbrengst kocht het bestuur een klein huisje uit de erfenis van de weduwe Loeffs in de nieuwe Kerkstraat. De kleine woning werd ingericht als tijdelijk onderkomen voor pastoor Krift.

Kroniek Zo kreeg katholiek Gennep 50 jaar na de stadsbrand weer een weem oft pastorienhuys. Aldus pastoor Em. Krift in zijn kroniek van de St-Martinusparochie, Gennep. (De kroniek werd eeuwenlang bewaard in de Gennepse pastorie. Ze is tijdens de evacuatie 1944/45 zoek geraakt. WvD)
	Toen na WOII in 1948 de oude Martinuskerk werd opgegraven, werden ook de oude tombes onder de vloer van die kerk opgegraven. In de vloer van de kerk waren grafzerken aanwezig. Onder andere deze grafzerk van pastoor Krift. De grafzerk is meen ik te zien in het Petershuis in Gennep. Harm T 2021

door Wiel van Dinter (2021)

Conflicten
Toen bouwmeester Willem van Bommel zijn bouwplannen ontvouwde, was de strijd om de erfenis van de laatste hertog van Kleef op diplomatiek terrein nog in volle gang. De keurvorst van Brandenburg hield zijn claim op het Kleefse gebied stevig in handen. Bij de eerste overeenkomst (Verdrag van Xanten, 1614) behield hij vooralsnog zeggingschap over het Kleefse gebied. Het stadsbestuur van Gennep moest zich voor alle hulp en steun tot deze niet onwelwillende keurvorst in Berlijn wenden. Ook de oorlog tussen de Republiek en Spanje ging ondertussen onverminderd door. De Republiek (de Oranjes) had in de keurvorst door familiebanden een sterke bondgenoot. Prins Maurits kon zich nu met zijn legers legitiem – zij het tegen betaling!- door het hertogdom Kleef bewegen. Voor de bewoners bleven het soldatenlegers, die zij moesten herbergen en voeden.

Vertraging
De bouw van he nieuwe raadhuis begon dus in een tijd met onvoorspelbare oorlogshandelingen en troepenbewegingen tussen Spaanse en Staatse legereenheden. De aanvoer van bouwmaterialen was altijd onzeker. Wat over de Rijn Gennep als eindbestemming had, moest over de weg naar Gennep; en had vaak te lijden van overvallen door groepjes gedeserteerde/ontslagen soldaten, die losgeld eisten. Ook verkeer over de Maas kon weken lang stil liggen door een militaire schipbrug over de rivier. Zo bezette prins Maurits in 1614 het (Kleefse) Genneprhuis om het Maasverkeer voor de Spanjaarden in Venlo te ontregelen. Aanvoer voor de raadhuisbouw uit Z. Limburg en België (stenen, kalk, kolen) was daardoor maanden geblokkeerd.

Beeltenis Geen wonder dat de bouw met horten en stoten vorderde en het gebouw pas omstreeks 1617 klaar was. Dan wordt pas een lijst besteld voor een beeltenis van keurvorst Johan Sigismund van Brandenburg, die de in gebruikname van de ‘raadskamer' zal symboliseren. Gennep is dan een gebouw van grootse allure rijk, dat tè groots en geldverslindend voor de enkele honderden inwoners zal blijken te zijn. Nog te veel open gaten langs de straten herinneren aan die nacht in april 1597. Maar Gennep is trots op zijn nieuwe hart met links en rechts een nieuwe straat, waar langzaam aan nieuwe huizen verrijzen.

prent van Jan de Beijer (1741). Inmiddels was ook de NH kerk gebouwd, zodat het aanzicht van Gennep vanaf het midden van de 17e eeuw gekarakteriseerd wordt door de 3 torens. Martinuskerk, stadhuis en NH kerk

Nieuw
De Groete straet van 1562 kreeg geleidelijk een nieuw aanzicht, met huizen van steen, en een moderne naam: Sandtstrait . De straat mondde immers uit op het hoogste punt van de stad met altijd al de naam tSandt . De naam voor de nieuw aangelegde verbinding naar de St-Martinuskerk lag voor de hand: Kerckstraet . Het stadsbestuur had daar direct de nieuwe Waegh gepland. Met steun van Kleef verscheen het nieuwe gasthuis op de oude plek in de Holtstraet. Door gebrek aan bouwmateriaal duurde het meer dan 15 jaar voordat de door het vuur geteisterde stadspoorten weer bewoonbaar waren.

Eerste fase In september 1614 brak in de Molenstraat opnieuw brand uit. Ee aantal nieuwe woningen aan de oostkant van de Zandstraat ging in vlammen op. Stopte een nog braak liggend deel van de straat het vuur vanzelf ? Wederom konden burgers opnieuw beginnen. En dat bij de vele open percelen, waarvan de eigenaars de herbouwkosten nog niet bijeen hadden. Maar toen het nieuwe raadhuis van Gennep in gebruik kwam, gaf dat een blijvende stimulans tot volledige wederopbouw van het nieuwe Gennep.

1758: Oudst bekende gravure van het stadhuis. Ets van P van Liender naar een tekening van Jan de Beijer uit 1641. Deze tekening wijkt iets af van de gravure en is inmiddels in Gennep's bezit

Inkomsten
Het stadsbestuur van het platgebrand Gennep moest veel bouwkosten zelf financieren ondanks vele hulp van buiten. We zagen, dat alleen de bijna maandelijkse houttransporten handen vol geld kostten. De stad had -zo blijkt ui de reeds aangehaalde jaarrekening 1603- ondanks alles toch ook nog vaste inkomsten. Zo moest het landverkeer altijd door het stadje, en bracht daardoor 'poortgeld' op. Verder waren er inkomsten door pachtgelden, belastingen en accijnzen. Ook het kopen van burgerschap door nieuw inwoners en de waag (weeggeld) genereerden geld. Ten slotte leende de stad geld bij adellijke huizen in de omtrek en gemeenten in het Brabantse (Boxmeer).

Bouwstop
De voortgaande oorlogstijd veroorzaakte steeds weer stilstand in de herbouw. Arbeiders uit de regio bleven soms wekenlang weg van de bouw, omdat de wegen onveilig waren en aanvoer van bouwmateriaal stokte. Het aantal bouwvallen langs de straten nam dus daardoor maar zeer langzaam af. Mensen besloten niet meer naar Gennep terug te keren of hadden geen geld om een schamel optrekje te realiseren.

Populair De hertogelijke bestuurscrisis duurde voort tot 1609, toen hertog Johan Willem zonder opvolger stierf. Drie zwagers maakten aanspraak op de erfenis, onder wie de zwaargewicht Johan Sigismind, de keurvorst van Brandenburg. Deze eigende zich het hertogelijk deel Kleef (met Gennep) toe. Hij hield van aanpakken. Al voor een definitieve erfdeling liet hij zijn wapen op de stadspoort van Gennep bevestigen. Gennep maakte meteen van de gelegenheid gebruik en riep bij de keurvorst de hulp in om na 13 jaar een nieuw raadhuis te krijgen. De keurvorst zag een mooie gelegenheid populariteit te winnen.

Johan Sigismind Grunewald

Creatief
Keurvorst Johan Sigismund gaf het Kleefs bestuur opdracht een bouwmeester voor te dagen. De keuze viel op de reeds bekende Willem van Bommel uit Emmerik. Deze had zijn sporen al verdiend in Keppel, 's-Heerenberg en Venlo. Hij toog in 1610 via Goch naar Gennep en kwam over de Goghse straet (later: Picardie) bij de Sandtporten. In de poort bleef hij staan en keek de lange Zandstraat door met links en rechts nog open plekken tussen de nieuwe huizen. Ginds aan het einde van de straat zag hij een grote open ruimte met rechts de kerk en enkele verspreid liggende oude huizen. Daarachter de stadsmuur. Zijn creatieve geest zag meteen de ideale bouwplek voor het nieuwe ‘huis der stad'.

Zicht-as
Hij liep opmerkzaam rondkijkend de Zandstraat in met op de open plekken nog de sporen van de fatale brand. Links midden in de straat de grote open ruimte met de nog aanwezige overblijfselen van het oude raadhuis. Aan het einde van de straat stond Van Bommel peinzend stil. Hij keek om en zag in de verte de Zandpoort. Ja, hij stond hier voor de ideale plek van bet toekomstig raadhuis. Het gebouw met daarvoor het marktplein was de afsluiting van de zichtas. Wie door de belangrijke Zandpoort Gennep binnenkwam, zag meteen het voornaamste gebouw, het centrum van de macht.

Schets Willem van Bommerl maakte zijn opwachting bij het stadsbestuur op de hoek van de Niersstraat. Tijdens het gesprek liet hij de bestuurders tekeningen zien van zijn gerealiseerde gebouwen. Hij schetste voor de heren zijn eerste ideeën voor Gennep: de situatieschets van de Zandstraat met het nieuwe gebouw en plein daarvoor. Hij tekende rechts van het raadhuis een nieuwe weg naar de kerk, en links een nieuwe weg naar de schuttersdoelen. Burgemeester Gerrit van Sambeck, rentmeester Jacob van Langen en de andere schepen enraadslieden waren enthousiast. De rentmeester vroeg om een kostenplan. De bouwmeester zou binnenkort met gedetailleerde plannen terugkomen. De stadsbode liep die week nog met een verslag van het onderhoud naar het landsbestuur in Kleef. Zie voor bouw vh stadhuis: W.S. van Dinter, Het stadhuis van Gennep door de eeuwen heen. Gennep 1998.

tekening van Jan de Beijer uit 1741 van het eveneens door Willem van Bommel ontworpen stadhuis van Venlo

door Wiel van Dinter

Na de brand
Na de totale leegstroom van Gennep bij de stadsbrand van 1597 namen de achtergebleven leden van het stadsbestuur –zoals we zagen- intrek in de gespaard gebleven tien huizen in de nabijheid van  de kerk (‘de kerkbuurt'). De drost op het Genneperhuis leverde een tiental soldaten, die dag en nacht de wacht betrokken bij de openstaande stadspoorten tegen ongewenste ‘bezoekers'. Landsdelen in de omgeving zorgden voor proviand. Kruisheren uit St-Agatha staken de Maas over voor het geestelijk heil van het groepje achterblijvers.

Herbouw Na enkele weken kwamen er mannen terug van hun evacuatieplaats om te zien wat er van hun huis was overgebleven. Op last van de bewaking meldden zij zich bij de burgemeester en kregen ze toestemming uit de puinhoop van hun huis alles te verzamelen wat nog bruikbaar was. Ze overnachtten in tenten buiten de stad of bij boeren in de omtrek. In opdracht van de burgemeester moesten ze zich ook een dagdeel beschikbaar houden voor het begaanbaar maken van de straten in de stad. Zo werd er enkele weken na het grote vuur gesproken over plannen van wederopbouw.

kaart van de situatie: Hertogdom Kleef, Spaans gebied (Brabant) en Geldern

Oorlog Ondertussen ging de strijd tussen de Republiek en Spanje door. En bleef het Hertogdom tussen Wesel en Mook het strijdtoneel. Legers van beide partijen trokken door het gebied, bezetten steden en dorpen, en wachtten dan de reactie van de tegenpartij af. Beheersing van de belangrijke verkeersader de Maas was een focus in die strijd. Het Genneperhuis met Gennep daaraan verbonden bleek een voorname factor in de oorlogsstrategie. In 1598 en 1599 verschenen er zowel Staatse als Spaanse legreenheden in deze streek en lag het prille bein van het opbouwwerk in Gnnep maandenlang stil. In 1602 -vijf jaar na de stadsbrand- verscheen prins Maurits in het afgebrande Gennep, het Genneperhuis en de omgeving. De wederopbouw vorderde zo uiterst traag.
		kaart van de situatie in 1597
Prins Maurits	Bouwmateriaal In de jaren na de grote brand verrezen er geleidelijk aan weer houten huizen op de van puin vrijgemaakte  plekken langs de straat. Alleen de voornaamste huizen waren van steen. Stenen werden buiten de stad op meerdere plaatsen gebakken. Het cement was duur en kwam in houten tonnen per kar uit Nijmegen. Ook lood kwam van buiten Gennep.  Het voornaamste bouwmateriaal was toch hout. Dat kwam uit het waldt (Rijkswald). Het landsbestuur in Kleef had het   Genneps stadsbestuur na de Grote Brand toestemming verleend hout uit het Kleefs bos te halen voor de wederopbouw. Uit het eerste bewaard gebleven financieel jaarverslag van de stad Gennep na de brand kunnen we opmaken hoe dat verliep. Hout De burgemeester diende een schriftelijk verzoek om hout in. De stadsbode liep net die brief naar Kleef. Hij kwam de volgende dag terug in Gennep met de toestemming en de boodschap dat het stadsbestuur zich moest wenden tot de houtvester. In een onderhoud in de herberg Bossmans met deze ambtenaar kwam de stadsdelegatie overeen hoeveel ‘slagen' hout deze keer nodig waren. Onder het genot van bier en wijn (voor rekening van Gennep) werd men het eens. Men liep het bos in. Daar werden de bomen voor Gennep uitgekozen en gemerkt. Tegen de avond reden de Gennepenaren met de koets terug naar huis.

Kleefs gebaar
Nu gingen de houthakkers aan het werk. Zij hakten de bomen om en zorgden dat de bomen verwerkt werden tot vervoerbare delen bij de brandgang. Een stadsdelegatiekwam de slagen hout controleren en fêteerden de houtkakkers gul op bier bij Bossmans. Ettelijke voerlui kwamen in actie om het hout in Gennep te krijgen. De transsportkosten bedroegen vele  guldens . En het nodige bier. Gratis was dit hertogelijk gebaar dus geenszins!

(volgt: deel 4)

door Wiel van Dinter

Skelet Vrijdagmorgen 18 apil 1597:de bewoners van het Genneperhuis staan op de wallen in de verte naar Gennep te staren. Een grote zwarte rookzuil hangt in de ochtendlucht. Gevluchte mannen kijken stom naar de plek, dte gisteren nog zo gewoon was. Vannacht is hun stadje Gennep veranderd in een skelet van smeulende puinhopen. Van bovenaf geven rokende, nabrandende rijen huizenresten de straatrichting aan. Hoe groter lattenstukken en half verkoolde balken, des te groter eens het huis. Hier het overgebleven restant van een herberg en de ruïne van het raadhuis, daar van de pastorie en het gasthuis… Zelfs de drie stadspoorten, waardoor mens en dier in paniek naar buiten gevlucht zijn, staan zwart geblakerd en half verkoold wagenwijd open.

Foto in 2021 van 1 van de weinige gebouwen, die de stadsbrand overleefde. In 2021 staat het gebouw bekend als het "oudste huis" met verwijzing naar de stadsbrand

Evacuatie
De regering in de hertogstad Kleef kreeg de onheilstijding dat Gennep in brand stond, in de ochtend. De totale bevolking moest opgevangen worden. Voor het landsbestuur was dit niet de eerste stadsbrand in het hertogdom. Voor zo ver de daklozen geen opvang vonden bij familie buiten Gennep werd een totale evacuatie voorbereid. Het Gennepse stadsbestuur installeerde zich in de gespaard gebleven huizen en trad via de drost op het Genneperhuis in overleg met de hoge regering in Kleef over de ruiming van de chaos en hoe nu verder.

Geestesziek Burgemeester en schepenen kregen de eerste hulp van de drost op het Genneperhuis. Verder ging een ijlbode naar Kleef. Maar Gennep had de barre pech dat in Kleef geen krachtdadig bestuur zetelde. De Kleefse hertog Johan Wilhelm was in de loop der jaren geestesziek en bestuursonbekwaam geworden. In 1590 hadden medici hem zelfs een gevaar voor zichzelf en zijn omgeving verklaard. Hij was ontwapend en in quarantaine geplaatst. Bestuurszaken kwamen in handen van elkaar beconcurrerende raadsheren.

Johan Willem van Gulik-Berg-Kleef 1562-1608

Geldnood
De rooftochten van de doortrekkende buitenlandse legers vergrootten de chaos in het Kleefse landsbestuur, dat zelf in financiële nood geraakte. Centraal bestuur functioneerde nauwelijks nog. Stad en dorp waren door de vreemde legers steeds meer op zichzelf aangewezen.. De Gennepse stadsbrand was op een allerongelukkigst tijdstip gekomen.

Collecte Het Kleefs landsbestuur deed een beroep op het solidariteitsgevoel van alle burgers in het hertogdom. "Stort een bijdrage" tijdens een verplichte collecte ten bate van de zwaar getroffen Gennepenaren. De gezamenlijke opbrengst in deze precaire tijd is in de archieven niet terug te vinden. Ook het Genneps stadsarchief heeft na de stadsbrand pas in 1603 een eerste document. Geldelijke steun vanuit de hoge regering zelf kon men rond de eeuwwisseling vergeten. Krachtig beleid met een geesteszwakke hertog bestond niet. Hulp kwam er in natura: in overleg met de houtvester kreeg Gennep bomen ut het Kleefse bos (Rijkswald) voor de wederopbouw.

het hertogdom rond 1600

(volgt; deel 3)

door Wiel van Dinter

Na 1562
Het straten- en huizenoverzicht van Gisbert van Randwick uit 1562 (zie artikelenreeks Wie woont waar in Gennep in 1562 ) verandert in de jaren daarna nauwelijks qua omvang en structuur binnen de stadsmuren. In 1563 schudt heel Gennep op zijn grondvesten door een hevige, ‘n kwartier aanhoudende aardbeving. Het jaar 1589 brengt weer heel Gennep in beroering. Nu omdat de drost van Gennep, Diederik van Boetselaar, drost van Gennep, het vissen op de Niers tussen het Genneperhuis en de watermolen verbiedt. Hij ontneemt Gennep daarmee essentieel volksvoedsel. Burgemeester en schepenen klagen bij het hoge gerecht in Kleef en winnen de rechtzaak.

Oorlog Er gaat een veel ernstigere zaak een rol spelen. De spanningen tussen het Spaanse bewind over de Noordelijke Nederlanden en de gereformeerde adel aldaar monden uit in een langdurige oorlog (1568-1648) . Het aangrenzend hertogdom Kleef (zonder krijgsmacht) moet toezien hoe de legers van beide oorlogvoerende partijen bij tijd en wijle door het Kleefse land trekken, steden en dorpen bezetten en de weerloze bevolking dwingen te fourageren. Het agrarische hertogdom Kleef mèt Gennep raakt verwikkeld in een oorlog, die niet de hunne is.

dit is een prent van Gennep Braun-Hogendorp uit de Atlas der steden van de wereld uit 1576. En dus een prent hoe Gennep er voor de stadsbrand uitgezien moet hebben.

Soldaten
Heeft Gennep april 1597 weer een doortrekkende legertroep te herbergen? We hebben er geen archiefstuk van. De bevolking is gewend na zonsondergang geen open vuur te branden. Maar een stadswacht staat machteloos tegen nonchalante, zorgeloze soldaten, die ook nog een andere taal spreken. En het kan in april 's nachts nog behoorlijk fris zijn.

Brand We citeren hier pastoor-deken Chr. Creemers uit zijn boek “Bescheiden betreffende Gennep…” (1895): Anno 1597. Tusschen den 16 en 17 April des nachts ten twee ure brandde de stad bijna geheel af. Slechts tien huizen bleven gespaard. Het raadhuis met zijne inhoud was de prooi der vlammen geworden. Ook de pastorie en de boeken, schriften en aantekeningen van pastoor ab Ellen werden verbrand. '

Vuurstorm De Gennepse deken haalt zijn kennis uit de inmiddels zoek geraakte parochiekroniek St.-Martinus door pastoor Emericus Krift (Gennep 1647-1695) . Als we het stratenpatroon en de huizen daar langs van 1562 in acht nemen, kan het bijna niet anders dan dat de tien overgebleven woningen de vrijstaande huizen in de buurt van de kerk (die ook gespaard bleef) zijn. In de vijf enge straten stonden de huizen dicht naast of tegen elkaar. Het merendeel was uit hout met leem opgetrokken en gedekt met stro of riet. De vuurstorm en vonkenregen deden in enkele uren hun verwoestend werk. In paniek vluchtte de bevolking de stad uit. In een paar uren verging Gennep in die aprilnacht.

In die tijd was er nog geen stromend water en waren er geen pompen. De enige manier om water te krijgen was door die met dit soort waterzakken uit de Niers en de gracht te halen en die dan via een menselijke ketting naar de brandhaarden te brengen. Een bijna hopeloze onderneming

volgt: deel 2)

De Martinuskerk overleefde als een van de weinige gebouwen de stadsbrand van 1597. 165 jaar eerder was de Martinuskerk al zelf het slachtoffer van een brand geweest, maar daarna groter dan ooit weer herbouwd en had de kerk ook een toren gekregen. In die toren werd een torenklok gehangen. Diezelfde torenklok hangt 6 eeuwen later in de huidige Martinuskerk aan de ZO Wal.

Ze zijn vandaag 21 april 2021 begonnen met de sloop van de vroegere timmerwerkplaats van Piet Giesbers aan de Zuid-Oostwal. Piet maakt het niet meer mee, want hij is niet al te lang geleden overleden. Maar wij wel. Een stukje authenthiek Gennep, het Gennep van vroeger gaat tegen de vlakte en op die plek wordt het kolossale gebouw op de hoek van de Zandstraat en de Zuid-Oostwal verder doorgetrokken richting de Nierswal. Volgens het oorspronkelijke bestemmingsplan mocht dat helemaal niet, maar dat is simpel aangepast. En bezwaren van omwonenden tegen die kolos en het verlies van zon en woongenot? Daar wordt niet naar geluisterd of op zijn best een beetje schamper over gedaan dat het wel meevalt. Aan de bezwarencommissie hebben we blijkbaar niet zoveel. Nog even en Gennep is herschapen in wat sommigen voor ogen hebben hoe een "vestingstad" er volgens hun uit zou moeten zien. Probleem is dat ze geen van allen uit Gennep komen of hun roots in Gennep hebben. Dientengevolge hebben ze ook 0,0 gevoel voor Gennep en doen ze zelfs een beetje laatdunkend over "Gennepenaren". De foto's zijn overigens van Margo.

Ook in deze vreemde corona-tijd was er vandaag een 1e heilige communie in de Martinuskerk in Gennep. 10 kinderen ontvingen hun eerste communie van pastoor Guido Kessels. Do schoot een een paar plaatjes van deze gebeurtenis. Er was natuurlijk maar zeer beperkt publiek en het zingen gebeurde door een koortje van de muzieknootjes van 3 personen. Ze zongen wel heeeeeel erg goed vertelde Do. Misschien een idee voor andere Gennepse kinderen. Maar jammer voor de opa's en oma's van de communiecantjes, die de 1e communie niet konden/mochten bijwonen. Het was allemaal corona-proof. De kinderen zullen niet minder blij en de ouders niet minder trots zijn geweest. Maar gelukkig was er een stralend zonnetje ter gelegenheid van de 1e communie van deze 10 kids. De tocht naar de Mariakapel aan de Touwslagersgroes ontbrak dit jaar helaas ook, want de harmonie heeft al maanden niet meer gerepeteerd of zelfs maar samengespeeld. Hopelijk is het corona-gedoe allemaal snel achter de rug. Maar jullie jongens en meisjes (en familie) Aniek, Rens, Rik, Jan, Relana, Armin, Nick, Mylan, Tim, Joëlle: van harte proficiat allemaal!

Harrie Reijnen stuurde maar liefst 4 klassefoto's van de Norbert MAVO van de jaren 1976-1980. Ik heb helaas nog geen namen en ben ook niet helemaal zeker welke klassefoto bij welk jaar hoort, maar daar kunt u vast prima bij helpen. Uiteindelijk voeg ik de foto's bij de foto's van de school en dan naar de website van stichting erfgoed Gennep.

Maar eerst heb ik uw hulp nodig.

Op verzoek:

Positieve tests Nederland in vergelijking met Mook, Gennep en Bergen.Rolling gemiddelde van 7 dagen per 1 miljoen inwoners

Zuikenhuisopnames afgezet tegen het aantal gerapporteerde tests voor Nederland. Tests: het gemiddelde van de voorgaande 7 dagen per 100.000 inwoners. (blauwe lijn), Oranje lijn toont het gemiddelde van de voorgaande 7 dagen van het totaal aantal ziekenhuisopnames vanwege corona. De grijze lijn toont het gemiddelde aantal ziekenhuisopnames per dag van de voorgaande 7 dagen, maar dan alleen voor opname in de kliniek (niet de IC) en de gele lijn toont het totaal van de nieuwe IC opnames van de voorgaande 7 dagen (totaal om de lijn ongeveer in hetzelfde bereik te krijgen)

.

de rioolwater-grafiek voor de AWBZ van Gennep in vergeliking met de pos tests voor Gennep en voor Gennep+Bergen+Mook.

door Wiel van Dinter (deel 4):

Voornamen
Als we in het Gennep van 1562 de namen van de gezinshoofden bekijken valt het op dat zo'n 30% alleen maar met voornaam vermeld staan. De meeste van die 30% worden door kroniekschrijver Gisbert genoteerd met voornaam + beroepsnaam: Derrick die Becker , Roeloiff die Cremer , Thomas die Metzeler , Jan die Smydt, Derrick die Tymmermann, Frensken die Snijer . Hadden zij geen achternaam of nam Gisbert de benaming uit de Gennepse volksmond over? Senioren uit onze 21 ste eeuw kennen in het Genneps die combinatie ook nog wel: Piet den Békker, Jöp de Smid en Jan Ôllie . Ook hebben de volgende gezinshoofden hun naam kennelijk te danken aan een uiterlijk kenmerk: Roden Tiss, Schelen Peter. Of aan de gestalte: die lange Jut (Judith, Jutta) . Deze vrouw was blijkbaar beduidend groter dan haarseksegenoten. En Jacob hierna kreeg zijn naam naar zijn woonplek: Jacob in die port. Bij meister Peter wist elke Gennepenaar dat de barbier (tevens dokter ?) bedoeld was. En Frerick in de Houtsttaat had van de kroniekschrijver geen nadere aanvulling nodig.

Achternamen
In 1562 heeft 70% van de Gennepse huiseigenaren/gezinshoofden bij de auteur Gisbert een voor- en achternaam. Hij noemt ook bij iedereen van hoog tot laag de voornaam. Het dragen van een achternaam was in hogere kringen belangrijk met het oog op bijv. erfeniszaken. Pas toen het centrale gezag zijn greep op de individuele burger wilde bestendigen, moest het onderscheid tussen de ene en de andere persoon onomstotelijk zijn (belastingen, dienstplicht). De achternaam werd in het hertogdom Kleef -en dus ook in Gennep- verplicht tijdens de bezetting door de Franse revolutionaire troepen (1794). In navolging van Frankrijk voerde de Franse bezetter hier een Burgerlijke Stand in. Elke inschrijving daar moest met voor- en achternaam geschieden. Tot dan toe bestonden er alleen kerkelijke geboorte-, huwelijk- en sterfregisters. Iedereen zonder achternaam werd dus op zeker moment gedwongen een achternaam op te geven. Daar ontstonden toen de meest wonderlijke achternamen (Naaktgeboren, Poepjes, Zonderland) .

Populair In het Gennep anno 1562 wonen 12 weduwen zelfstandig door het stadje verspreid. Alleen in de Niersstraat toevallig geen.. Het getal 12 zal niet absoluut zijn geweest, want soms woonden weduwen met tweeën bij elkaar of bij kinderen in. In dit dozijn hebben allen een achternaam, behalve één: Joffer doctors weduwe. We krijgen nu wel een aantal laatmiddeleeuwse meisjesvoornamen: Gryyyen, Beel, Met, Jencken, Neel. Bekend in de oren klinken ons -afgezien van de schrijfwijze-: Truy, Lisbet, Lisken, Merry, Hanna, Styn . Bij de mannen zijn voornamen als Jan, Peter, Evert, Lambert, Heyn, Clais in 450 jaar niet veranderd. Anders kijken we tegen Thonnyss, Joryen, Goysen, Rickent, Aloiff aan. Als we de meest populaire jongensvoornamen uit het overzicht van Gisbert mogen afleiden, zijn dat Jan (14x), Peter (10x) en Derrick (9x). Bij de vrouwen is het aantal vermelde namen zo klein in het namenregister, dat we een populaire niet durven te noemen.

1e bekende plattegrond van Gennep. In 1731 werden Gennep en omgeving ingemeten en werden kadastrale kaarten gemaakt. De eerste kadastrale kaarten van het huidige Nederland

Beroepen
Omdat bij de hoofdbewoners van alle huizen ook hun beroep/functie staat, krijgen we een beeld van de werkzaamheden in een stadje als Gennep. Van burgemeester tot dagloner, van ambachtsman tot rentenier. We vinden er de bakker, smid, timmerman, kleer- en schoenmaker. We kunnen er de brouwer, herbergier, kuiper en molenaar plaatsen. De stadswacht, die na zonsondergang rondloopt om te controleren of alle bewoners de open vuren gedoofd hebben. En de stadsbode, die regelmatig met gemeentestukken naar de autoriteiten in Kleef loopt.

Heil
Voor het geestelijk heil heeft Gennep de pastoor. Merkwaardig is het, dat Gisbert diens naam Joannes Beyer niet vermeldt. Wel noteert hij in één adem heer Frans zonder verdere toevoeging. Was het een rondtrekkende dominee, die tijdelijk in Gennep verbleef? Een vaste dominee heeft Gennep dan (nog) niet. Het gering aantal protestanten wordt heimelijk bediend door een ambulante predikant, die diensten verzorgt bij een der gelovigen thuis.

Horeca
De barbier is tevens medicijnmeester. De vroedvrouw is het hele jaar door actief. De enige schoolmeester is er voor alle jongens die het schoolgeld hebben meegebracht. De koemeister (koeherer) gaat elke werkdag met de koeien uit de stadsboerderij (in de doelen) naar de hei. We zoeken tussen alle bewoners tevergeefs naar een beroepsvisser in het stadje. En ook de schilder en de pottenbakker wonen er (nog) niet. Woonden de pottenbakkers buiten de stad? In 1594 vinden we de eerste pottenbakker in het Gennepse archief vernoemd. Horeca en handelsactiviteiten blijken in 1562 uit de aanwezigheid van 2 brouwers, 4 kuipers, 3 herbergiers, , 6 kramers en 1 molenmeester. Voor handel binnen en buiten de stad zorgen ook de linnen- en lakenkoopman. Was Gennep zeer op zichzelf gericht? Een voerman vinden we in 1562 bij het overzicht niet. Door zijn ligging aan de uiterste grens van het hertogdom is het binnenlands handelsverkeer beperkt, dat met het buitenland (hertogdom Brabant en Gelre) door protectionisme geblokkeerd, en de concurrentiepositie ongunstig.

Ingekleurde gravure van Gennep, die zo'n 80 jaar later gemaakt is en was opgenomen in de atlas van Blaue. De gebeurtenis die aanleiding gaf voor deze gravure is de belegering en verovering van het Genneperhuis door Prins Frederik Hendrik in 1641

(volgt: Hoe Gennep anno 1562 verging en herrees. )

door Wiel van Dinter (deel 3):

Tweedeling
In 1562 verdeelde Die groete straet het stadje Gennep duidelijk in twee woondelen. Door de ‘Grotepoort' Gennep binnen lopend had men aan de linkerhand de huizen van de Maaskant en rechts die aan de Nierskant. Eeuwenlang was dat zo geweest. De oudst bekende landweg uit het zuiden liep over de duinenrij naar de doorwaadbare plek in de Niers. In de Romeinse tijd vormde deze weg ter hoogte van nu de Markt een T-splitsing met de Romeinse weg van de Maas naar die doorwaadbare plaats. Verder naar het noorden gaand zou deze zuidweg vastgelopen zijn in het moerassige gebied bij het latere Genneperhuis.

Huizental
Het Ganapja van de Kelten veranderde langzaam in het Ganapi van de Romeinen. De vroegste bebouwing voltrok zich langs beide kanten van die weg over de maasduinenrug. In de Middeleeuwen ontstond zo de weg (straat) die de ommuurde woonplek Gennep in tweeën deelde . Qua oppervlak is het woongedeelte naar de Niers toe groter dan de Maaskant. In 1562 laat Gisbert van Randwick het verschil zien: aan de Maaskant 37 huizen, aan de Nierskant 81. (De 12 verspreid liggende huizen in de ‘Kerkbuurt' niet meegerekend.)

Poortwoning Gisbert van Randwick noemt de drie officiële stadspoorten niet bij naam in zijn huizeninventaris. Maar ze tellen wel degelijk mee, omdat ze wooneenheden bevatten. In de Grotepoort noemt hij Peter Gijben in die port . Zijn beroep is kleermaker. In de Maaspoort wordt genoemd Jacob in die port. Hij heeft blijkbaar geen achternaam. Maar Gisbert voegt er aan toe: een dagloner. De Nierspoort heeft een dubbele woonunit. In het poortgebouw beneden woont de oude bottelier Heyn in die port . Boven huist Geert Schoemeker op die port . Zijn beroep blijkt uit zijn naam. In beeld Enkele namen lichten we nog uit de 130 hoofdbewoners. Burgemeester Rutger van Randwick (gereformeerd) woont met zijn gezin op de hoek van de Hout- en Zandstraat, nu locatie Zandstraat 2. Naast hem woont de Gennepse pastoor. Burgerlijke en religieuze gezagsdrager zin dus buren! De pastorie lag toen blijkbaar niet bij de kerk. De schout van Gennep, Jacob van Wijlaick , heeft zijn woning aan de Molenwqeg in het oudste huis van Gennep, een voornaam pand bij het in de 15 de eeuw gesloopte slot Lonenstein. Hedentendage noemen wij dat: het Pinakelhuis. In de Groete straet staat het huis van een belangrijke Gennepenaar: Engelbert Katz, de rentmeester (beheerder van hertogelijk vastgoed in Gennep). Aan diezelfde Maaszijde staan in 1562 naast elkaar de woningen van drie schepenen midden in de straat. Stond hierbij het stadhuis van het middeleeuwse Gennep? In het huizenoverzicht worden 7 schepenen genoemd, die toen in functie (geweest) waren. Daarvan woonden er 6 in de Zandstraat en één in de Maasstraat.

1e bekende afbeelding van Gennep (vanaf zijde Ottersum) in beroemde stedenatlas van Braun-Hogenberg uit ca 1575. Gennep verscheen hier als 1 vd Europese steden

Ook in beeld
Het onderwijs aan de Gennepse jongens (!) werd gegeven door Meister Johan . Hij woonde in een stadswoning vlak bij de kerk (tevens organist). Hij blijkt ook gemeentesecretaris te zijn! In dat zelfde schaars bebouwde noordelijke deel van het stadje (‘kerkbuurt') staat ook de boerderij van Clais von Tempell, ackerman in de doelen. Op Zandstraat-west -dicht bij de Maasstraat- wordt de weerdt in het Sint Joosthaus genoemd. Is hier sprake van een herberg of gemeenschapshuis? In de Houtstraat-noord staat het gaisthaus met twee (bejaarde?) weduwnaars. Bij alle mannen die kroniekschrijver Gisbert noemt, valt één vrouw nauwelijks op. We bedoelen een zeer belangrijke vrouw in het stadje: Tryn Noyen, wyessmoder : de vroedvrouw. Zij woont ook op de Zandstraat-west, bijna op de hoek met de Maasstraat.

door Wiel van Dinter (deel 2):

‘Kerkbuurt'
Gisbert van Randwick opent zijn huizenoverzicht met 12 huizen die blijkbaar niet aan een straat staan, maar verspreid over het noordelijk deel van het stadje liggen. Hij had ze kunnen samen noemen als “kerkbuurt”, want ook de Martinuskerk staat daar. Vervolgens vermeldt hij de huizen aan weerskanten van de 5 straten die Gennep in 1562 heeft: Nyrstrait noordkant 10 en -zuidkant 12; Groete straet -oost 33.; -westkant 26; Molenweg -zuid 17; Holtstrait -noordkant 4 en -zuidkant 6; Maistrait -noord 5 en -zuidkant 5. In totaal telt Gennep anno 1562 dus 130 wooneenheden. Daarbij komen dan nog (ongenoemd) gebouwen zoals de kerk, het stadhuis, de waag, de school en de korenmolen. Het valt op dat de oostzijde van de Grotestraat meer huizen telt dan de westkant. En dat terwijl de huizenrij oost door twee zijstraten onderbroken wordt. Een verklaring kan zijn, dat aan die westzijde het vrijstaand stadhuis een flink aantal strekkende meters van de rooilijn in beslag nam.

‘Grotepoort'
Kroniekschrijver Gisbert geeft in zijn notities 3 officiële toegangspoorten in de omringende stadsmuur aan: de Zand-, Maas- en Nierspoort. Omdat hij geen ‘Zandstraat' kende, zal die poort bij hem wel de ‘Grotepoort' geheten hebben. Deze poort is vandaag de dag na archeologisch onderzoek qua omvang met blinkende tegeltjes gemarkeerd in onze Zandstraat, ter hoogte van de Hema. De Zandpoort van 1562 uitlopend, had men de kans 3 richtingen op te gaan: naar links de “Gochse straat” op naar die stad (nu: Picardie). Rechtdoor ging men naar Heijen en verder ( door nu de Emmastraat). De derde weg, het ‘leuegpad” mondde hier uit. Het pad kwam vanaf het Maasveer, en liep buiten de stadsmuur om naar de Zandpoort buiten. Je omzeilde hier lopend het poortgeld aan de Maaspoort (nu de route: 't Straatje en links af de Brugstraat).

Maaspoort In 1562 kon men van het hertogdom Brabant via het Oeffelts Maasveer in het hertogdom Kleef komen. Na betaling van het ‘poortgeld' had men toegang tot het stadje Gennep. Deze Maaspoort was een dubbele poort, omdat er voorheen een gracht met brug tussen gelegen had. De weg naar/van het veer was in slechte staat, omdat hij bijna ieder jaar bij hoogwater onder stond. (Gennep was geen havenstadje. Het was 25 minuten gaans naar de Maas.)

Nierspoort Dit poortgebouw stond vlakbij nu de ingang van de Nierssstraat. Buiten de poort lag de houten brug over de Niers. Links van de brug stond aan de stadszijde van de Niers de hertogelijke korenmolen op waterkracht. Daar tegenover werkte een walkmolen voor lakenfabricage. De weg uit de stad liep over ‘den dam' en voerde links door nu de Henacker dan wel de Koeweidestraat, en via de Bloemenstraat, naar Nijnegen. Er was een afsplitsing maar Ottersum (Kleineweg) en verderop de hoofdweg naar de hertogstad Kleef (via Horssestraat).

Houtpoort
Er was nog een vierde, onofficiële, poort in de stadsmuur. Enkele tientallen meters stroomopwaarts de Niersbrug was een kleine poort in de stadsmuur voor het transport van boomstammen. Die werden vanuit het Rijkswald bij Kessel in de Niers gelegd. Bij de Niersbrug in Gennep trokken arbeiders de stammen uit het water en sleepten ze door het poortje naar de open plek in de dichtstbijzijnde straat . Die heette dan ook de Holtstrait Daar werden ze ter plekke gezaagd ( met handkracht !). De gezaagde stamdelen moesten direct worden weggevoerd (risico bij brand). Mensen konden ook gebruik maken van het poortje om vanuit de stad met een trekpontje over de Niers in de horsten ‘liesten' als veevoer te gaan snijden.

Wiel van Dinter vertelt (deel 1):

Vlucht
Aan een protestantse godsdienstvluchteling uit de 16 de eeuw hebben wij nu een nauwkeurig beeld van het stadje Gennep uit 1561/62 te danken. Al jaren was er toen in het katholieke, Spaanse Holland een meedogenloze vervolging van de ‘nieuwe godsdienst' aan de gang. Protestanten vluchtten onder meer naar het naburige hertogdom Kleef, waar de hertog protestanten gedoogde. De adellijke, Nijmeegse familie Van Randwick zocht eveneens de toevlucht in het Kleefse stadje Gennep, waar zij reeds uitgeweken familie en geloofsgenoten woonachtig wisten (1548).

Kroniek
De aristocratische familie Van Randwick vond snel zijn plek in de hoogste kringen van het ongeveer 600 inwoners tellend stadje. (Een van de drie kleinste plaatsjes met stadsrechten in het hertogdom). De familie was invloedrijk: Rutger van Randwick wordt in 1552 en 1558 al als burgemeester genoemd. Hertog Willem V benoemde Rutger hier tot burgemeester voor het leven. Gisbert van Randwick begon in de 60er jaren met het schrijven van een familiekroniek. Daarin komt ook de episode van het verblijf in Gennep voor. Hij schetst o.a. een nauwkeurig beeld van het stadje Gennep en de sociale geaardheid van de bevolking. Hij geeft in iedere straat huis voor huis aan de naam van het gezinshoofd en diens beroep of functie. Voorts of de woning al dan niet eigendom is.
Het feitenmateriaal daarvoor ontleent hij aan eigen waarneming en gedetailleerde feiten uit het burgemeesterschap van Rutger. Hij noemt dit hoofdstuk uit de kroniek:
“Notities betreffend de huizen der stad Gennep anno 1562 en de bewoners ervan”.

Lonenstein
Om de huizen te lokaliseren heeft Gisbert een plattegrond in gedachten. Hij ziet Gennep vóór zich binnen de stadsmuur met de drie stadspoorten. Hij situeert de huizen langs de linker- en rechterkant . En dat straat na straat van het stadje. Hij benoemt de straten met de naam van 1562:
1. Nyrstrait; 2.Die groete straet (Zandstraat); 3.langs de stadsmuur waar de molen op staat (Molenstraat); 4.Holtstrait; 5.Maistrait.
Deze 5 straten herkennen wij nu nog moeiteloos. Aan het stratenpatroon is dus eeuwenlang niets veranderd. De hedendaagse Molenstraat had in 1562 de huizen aan de zuidkant staan. Het was in 1562 de weg waarover de boerenkarren vanaf de Grotestraat (Zabdstraat) naar de windmolen reden. Deze korenmolen stond sinds ca. 1420 als restant van het gesloopte slot Lonenstein op de stadsmuur. Deze karweg liep dood aan de molen. Geen doorlopende verbinding naar de Nierwal.

Stadhuis
Die groete straet begon vanuit de (Zand)poort dwars door het stadje van zuid naar noord. De noordpunt mondde uit in de verbinding tussen Maas- en Niersstraat. Boven dat verbindingsstuk lag een open stadsdeel met her en der verspreid liggende huizen. De kroniekschrijver Gisbert begint deze 12 woningen apart te noemen, omdat ze geen straat vormen. Daarom missen we in de opsomming van Gisbert ook de Markt en de Kerkstraat. Het toenmalige stadhuis stond in Die groete straet ter hoogte van het oud-postkantoor. Het open noordelijk stadsdeel had aan de westkant de doelen = het oefenterrein voor de stadsschutterij. Dit schietterrein liep van de Maasstraat tot aan de noordelijke stadsmuur. In het oostelijk deel van het open gebied bevond zich de Martinuskerk met het kerkhof naar de Niersstraat gericht. Tegen het kerkhof lag de lagere school met de woning van meister Jan .

wordt vervolgd

Triest, maar ook heel mooi. Woensdag 10 mrt 2021 was de mis in de Martinuskerk vanwege de uitvaart van Piet Giesbers. Te voet werd de kist, gevolgd door familie naar de kerk gebracht vanuit het appartement van Piet tegenover de Martinuskerk. Heel toepasselijk ging de stoet op die manier ook langs de werkplaats aan de Zuid-Oostwal waar Piet al die jaren zijn timmer-ambacht had uitgeoefend. De kist werd begeleid door buurtgenoten van buurtvereniging Helpt Elkander en het Genneps Vocaal Ensemble vormde met andere buurtgenoten een erehaag voor Piet. Op de oprit naar de kerk hield de stoet halt en zong het Vocaal Ensemble 3 coupletten van het Genneps Volkslied. Piet zou het mooi gevonden hebben. Triest maar tegelijk ook heel mooi. een foto voor de kerk, maar ook nog een paar foto's van het Gennepse knapenkoor uit rond 1950. Het knapenkoor is eigenlijk de voorloper van het Vocaal, dat dit jaar zijn 60-jarig bestaan viert. Piet zong toen al in het knapenkoor en later dus al die jaren in het Vocaal Ensemble. Verleden jaar nog, op 4 april, werd hij ook al toegezongen. Toen door zijn buurtgenoten van buurtvereniging Helpt Elkander. Zij zongen hem toen vanwege zijn 84e verjaardag in het begin van wat we nu kennen als het corona-jaar. Daarom als laatste ook nog een foto van die aubade van bijna een jaar geleden. Rust zacht Piet. Ik weet nog dat ik heel heel lang geleden als jong gastje bij jou in de werkplaats houtjes kwam halen om een vlieger te maken.

de gang van zijn appartement tegenover de Martinuskerk naar de kerk	het Knapenkoor bij een uitstapje naar Schiphol in 1950	Knapenkoor in 1950
de timmerwerkplaats van Piet	4 april 2020. Piet wordt vanwege zijn 84e verjaardag toegezongen door buurtvereniging Helpt Elkander. Corona maakte andere felicitaties onmogelijk	de rouwbrief

Op 4 maart 2021 werd ik door Frank Gruber van L1radio geinterviewd over de plannen voor het direktiegebouw van de Gennepermolen en de aanvraag van de stichting Monarch om het gebouw de status te geven van gemeentelijk monument, teneinde het gebouw tegen sloopplannen te beschermen. Het interview werd op zaterdag 6 maart tussen 11 en 12h a.m. uitgezonden in het programma cultuurcafé. Ikzelf heb het interview gedownload en van beeld voorzien. 

Iemand vroeg me om opnames van het Genneps Volkslied. Omdat dat misschien nog vaker kan gebeuren zet ik een aantal versies op mijn website. Het zijn wav-files die ook gedownload kunnen worden.

Proms 2000 in de kubus. Harmonie met Cheers	dodenherdenking 2014, Vocaal Ensemble	opening kermis 2014, Vocaal Ensemble
het carillon van het stadhuis		2017: muziekmiddag ter gelegenheid van de viering 400 jaar stadhuis van Gennep

Groepsfoto's van 1874 t/m 2019		Het verhaal achter het holocaust monument

Binnekort zal het holocaust monument op het Vredesplein geplaatst worden. Maar de Jodenvervolging in Gennep en het boek dat daarover geschreven is door Harrie-Jan Metselaars is nu zelfs al tot het centrum van Amsterdam doorgedrongen. In de Willem Frederik Hermansstraat op het Oosterdokseiland naast de Openbare Bibliotheek Amsterdam is de gevel van de MediaMarkt vorige maand opgesierd met graffiti in de vorm van meer dan levensgrote boekenkasten met daarin allerlei bekende boeken van bekende schrijvers, zoals bv Baantjer, Turks Fruit, Pluk van de Petteflat en nog veel meer. Maar in die meer dan levensgrote boekenkast staat ook het boek "En Toen Waren Ze Weg", over de Jodenvervolging in Gennep, geschreven door Harrie-Jan Metselaars en uitgegeven door de Gennepse stichting Monarch.

Op de afbeelding hieronder zien we de trotse Harrie-Jan voor de boekenkast met daarin onder andere zijn boek over Gennep. Voor de bibliotheek is het uitzicht ook een stuk beter en meer toepasselijk geworden dan de blinde gevel van de Mediamarkt. Zelfs de gemeente Amsterdam bericht over de aangebrachte "street-art" van de hand van de kunstenaar Jan is de Man (website: www. janisdeman.com)

Harrie-Jan voor de net aangebrachte street-art met de boekenkasten met ondermeer zijn boek. Goed nieuws is ook dat Harrie-Jan momenteel bezig is om de tekstuele en andere foutjes uit het boek te halen. Zodra dat gebeurd is zal ik de verbeteringen in de pdf-files aanbrengen en zal het boek digitaal gepubliceerd worden. Op deze manier kan iedereen, die dat wil kennis nemen van het boek en kan het boek bv ook voor studie of in het onderwijs gebruikt worden. Publicatie zal in ieder geval gebeuren op deze website en waarschijnlijk ook op de website van de stichting Erfgoed Gennep.

screenshot van de website van de gemeente Amsterdam	overzicht van de nieuwe street-art

In Gennep hebben we ook een heeeeeeeele grote blinde muur. (bij de vlonder). Een idee is om ook die muur van graffiti te voorzien met bv de prent van Blaue of andere toepasselijke afbeeldingen.

Yes, we hebben toestemming. Op mijn aanvraag voor een omgevingsvergunning voor het Holocaust monument op het Vredesplein heeft het Waterschap positief beslist en een "Watervergunning" afgegeven. Het monument mag nu dus geplaatst worden en verhuist van mijn tuin naar het Vredesplein.

Het bleek nog lastig om zoiets te regelen. Gemeente, Rijkswaterstaat, Waterschap..... De verleende ondertekende vergunning: link

Even vooraf: de wethouder was in de raadsvergadering van 14 dec 2020 wat bezorgd dat ze met 17000 Gennepenaren en dus ook 17000 "verkeersdeskundigen" te maken had. Ik ben 1 van die 17000, maar ik heb er toevallig voor geleerd. Verkeerskunde was naast stedebouwkunde en nog wat andere zaken onderdeel van mijn studie aan de Technische Universiteit Eindhoven. Ze kan dus gerust zijn.

Ik heb al 7 jaar mijn zorgen uitgesproken over die shared space en vooral voor de zwakkere verkeersdeelnemers en daarnaast ook voor de afbreuk aan de potentie van het winkelgebied van de Zandstraat. Gezien de discussie in de gemeenteraad gisteravond wordt dit in de Gennepse Gemeenteraad breed gedeeld. Maar men weet blijkbaar niet zo snel een oplossing. En daarvoor heb ik een advies. Het beste zou zijn om zoveel mogelijk autoverkeer daar weg te halen, maar daarvoor heb ik na 15 jaar oplossingen aandragen de hoop al zo'n beetje opgegeven. Maar ik heb wel de next best oplossing.

Het probleem: het probleem is, dat de zogenaamde "shared space" helemaal geen shared space is, maar een gewone doorgaande weg. Zo is de straat ook ingericht. De inrichting is geprioriteerd op het doorgaande autoverkeer van ZuidOostwal naar Zandstraat en omgekeerd en is bovendien onoverzichtelijk.

Gevolg is dat de zwakkere verkeersdeelnemers als aangeschoten wild fungeren. Fietsers die richting het stadhuis willen, proberen zo snel mogelijk aan de overkant te komen aan de kant van het JL plein, tussen de auto's door. En daar worden ze geconfronteerd met die schuine gladde stenen, die de weg voor de auto markeren. Bovendien komen ze vervolgens tegemoetkomende voetgangers, fietsen en soms zelfs auto's vanuit de Zandstraat tegen. Er zijn ook al verschillende zogenaamde eenzijdige ongevallen gebeurd.

De snelle en goedkope oplossing:

Maak de Zandstraat weer een voorrangsweg. Verkeer vanaf de ZuidOostWal moet dan voorrang verlenen aan alle verkeer op de Zandstraat. Fietsers en voetgangers hoeven zich dan niet meer in alle bochten te wringen om "veilig" naar de overkant te komen (en komen ook helemaal niet meer bij de schuin liggende kantstenen). De voetgangers, fietsers, rolstoelen en steps hebben VOORRANG op de auto. Verkeer vanaf de Brugstraat moet voorrang verlenen aan verkeer uit het centrum, zodat fietsers veilig kunnen doorfietsen richting Spoorstraat en de auto's ook het "erf" weer snel kunnen verlaten. Het voordeel bij de kruising met de Picardie is ook evident. Ook daar veilig oversteken voor voetgangers en fietsers op de Zandstraat.

De uiteindelijke oplossing:

Maak het gebied tussen de Brugstraat en de ZOWal "erf". Dat betekent dat langzaam verkeer er voorrang heeft en niet meer zoals nu de auto. Verwijder vervolgens die gladde kantstenen en pas de bestrating aan tot dat "erf" met hooguit onderbroken belijning om aan te geven waar de auto zich mag bevinden (maar ook daar ondergeschikt aan het langzaam verkeer). De kosten hiervan zijn ook al zeer beperkt.

Dus eerst voorrang wijzigen en een paar borden plaatsen, voor weinig geld en daarna dat gebied als erf inrichten en de gevaarlijke elementen weghalen. Doodsimpel. (is een opleiding toch ergens nuttig voor ;-) )

Omdat dit toch een fotogalerij is, hieronder de filmpjes uit 2013 en van gisteravond over dit onderwerp. Overigens een interessante positie-wisseling: 2013 VVD in de oppositie en D66 in het college; 2020 VVD in het college en D66 in d oppositie. :-)

NIMA interview op 28 okt 2013 met mevr van Hulsteijn en dhr Wessels nav de raadsvergadering over de shared space.	Raadsvergadering 14 december 2020 over het onderwerp shared space