Gennep en Wereldoorlog II LINK naar 2e pagina met foto's uit WOII

LINK: Heel interessant is de film Gennep in de oorlogsjaren 40-45, die ter gelegenheid van het 50jr jubileum van de bevrijding is gemaakt.
3e pagina: Het fotoalbum van pastoor PA Verheijen uit Middelaar
nog meer foto's
verwoestingen van station, Page, MBS en spoorbrug
 

Al met al is zo'n oorlog een trieste zaak met eigenlijk alleen maar verliezers inclusief de soldaten aan weerszijden die slachtoffer werden van de "nukken" van politici en potentaten. Van Gerrie Franken heb ik een aantal lijsten van de gevallenen (aan beide kanten): Duitse soldaten gesneuveld in mei 1940 in/bij Gennep, Geallieerden die gesneuveld zijn bij de bevrijding van Nrd Limburg: 1e deel en 2e deel, Duitse gesneuvelden en tenslotte een lijst van de "nood- of veldgraven" van Duitse soldaten in het Gennepse.

Nederlandse verdedigingslinies op 10 mei 1940
Duits aanvalsplan waarbij Gruppe Walther heimelijk de Maasbrug moest overvallen om een doorbraak van de Maaslinie te forceren.
De Gennepse spoorbrug voor de oorlog

De Duitse overval op 10 mei is succesvol. Een pantsertrein vol troepen breekt door tot zelfs in/voorbij de Peel-Raam-linie.Deze foto is gemaakt op 10 mei 1940. De plaats is nog goed te herkennen, namelijk direkt aan de overzijde van de Maas in Oeffelt. De duitsers verzamelen om verder op te trekken.

De overval
Op zijn terugtocht kunnen de Nederlandse troepen de pantsertrein uiteindelijk bij Mill doen ontsporen. Maar een doorbraak van de Maaslinie was een feit en veel sneller dan verwacht. De foto van de pantsertrein bij Mill (Gennep WOII), is een foto genomen, nadat de wagons omgegooid zijn, om de loc te bergen. Door het omgooien konden de Duitsers een nieuw spoor leggen. Een foto van de gederailleerde trein dmv zogenaamde asperges, kun je zien op de site van Ludwig van Dijk ( www.mill1940.nl ). De trein is niet opgeblazen, ondanks de vele hardnekkige verhalen. De mijnen waren te diep ingegraven, waardoor de spoorrails deze niet raakten. . (ref. Ludwig van Dijk).
Duitsers bij een nu nutteloos geworden versperring in de Zandstraat. Dezelfde versperring staat ook op de foto hieronder.

Onderstaande foto is afkomstig van de Romein en ingescand door Henk. Het is een erg mooie en bijzondere foto, want het toont Gennep in de meidagen van 1940. Gennep is net veroverd door de Duitsers. De foto is gemaakt vanaf waar nu ongeveer slagerij Aarnoutse is. We zien aan de overzijde van de weg van Sambeek, de Kastanjeboom en Trienekens. Helemaal rechts Jetten van Dijk, het enige pand dat nu nog bestaat, maar binnekort ook gesloopt gaat worden voor "Gennep Centraal". We zien Duitse soldaten bij de asperge-stellingen die bedoeld waren om de Duitsers tegen te houden, maar we zien ook enige Gennepenaren. Jacob van Tankeren wist te vertellen: "Hoi Harm, in 1938, ik was toen 10 jaar en kwam onderweg naar en van school iedere dag langs de in aanleg  zijnde versperring. Die is gemaakt door de firma Condor en mijn vader was bezig met het maken van het geheel en dat vond ik dus interesant. In het wachthuisje stond altijd een nederlandse militair op wacht, want je mocht niet aan de knoppen trekken want dan gingen er onder in een weerhaak aan de stalen balken en konden ze er niet meer uit. Dat had wel gemoeten op 10 mei 1940, maar slechte organisatie. Een balk was wel in takt, die vlak langs de tramlijn en die hebben de Duitsers toen opgeblazen en afgebrand. Groet Jacob"

Harrie Seegers wist ook nog te melden dat de vrouw op de fiets zijn moeder is, die inmiddels 93 jaar is en nog leeft.

Het officiele verhaal van de overval

De 3 bovenstaande foto's zijn bijzonder en waren net als de 2 foto's hierna recent te koop op Ebay. Ze tonen de spoorbrug bij Gennep in de meidagen van 1940, waar de Duitsers de spoorbrug, na verovering, gebruiken om zoveel mogelijk materieel en manschappen naar de overkant te brengen voor de verdere aanval op Nederland. Er is een oprit naar het spoortalud (in Gennep) gemaakt en het spoor is van planken voorzien, zodat ook auto's en trucks er overheen kunnen
Op bovenstaande unieke foto's zien we hoe de duitsers, na de verovering van de Maasbrug, deze uit alle macht gebruiken voor het overzetten van manschappen en materieel. Er worden balken en planken gebruikt zodat zelfs gewone auto's over de spoorbrug kunnen.
Duitsers bij nutteloos geworden versperring
Foto's gemaakt door het Duitse leger bij de loswal waar de Duitsers in de meidagen van 1940 een pontonbrug hebben aangelegd richting Veerhuis voor de aanvoer van hun troepen richting Holland, Belgie en daarna Frankrijk. Foto's van "de Romein" en ingescand door Henk
Hier steken eenheden van de Duitse 254 infanterie-divisie bij Katwijk de Maas over.
Uiteindelijk wordt Rotterdam gebombardeerd en dreigen de Duitsers hetzelfde met de 3 andere grote steden te doen.
Nederlandse soldaten worden gevangen genomen (en gelukkig later weer snel vrijgelaten)
2 bijzondere foto's: Na de inval in Nederland in mei 1940, was de spoorbrug bij Gennep onbeschadigd in Duitse handen gevallen. De duitsers gingen de spoorbrug meteen geschikt maken om ook met trucks en auto's naar de overkant te komen voor hun aanval op Holland. Rechts een andere bijzondere foto. De duitsers legden een pioniersbrug over de Maas bij Gennep om snel troepen te kunnen aanvoeren naar het front in het westen van Nederland. 5 jaar later deden de geallieerden hetzelfde, maar dan voor hun aanval op Duitsland. Intussen duurde de bezetting wel 5 donkere jaren.
De foto links spreekt voor zich. Een Duitse radiowagen bij Zonlichtheide (de lighuizen aan de Heijenseweg). Rechts zien we een foto van de bij Mill ontspoorde pantsertrein die de Maaslinie doorbroken heeft door de Maasbrug bij Gennep met een list te veroveren
Ruim 4 donkere jaren van bezetting zijn begonnen. Dan, op 6juni 1944 D-Day (the longest day), de landing in Normandie en het begin van het einde.

September 1944. Plan van Generaal Montgomery om in 1 slag tot boven de Rijn door te dringen. 4 bruggen; uiteindelijk 1 brug (Arnhem) te ver. Operatie Market Garden.

Dolle dinsdag....het einde nabij

Maar helaas mislukte het vermetele plan en leidde het tot een bijna patstelling die bijna 5 maanden duurde. Daarbij was de Maas frontlijn geworden en Gennep 5 lange maanden frontstad, met alle gevolgen van dien. Beschietingen, vernielingen, evacuatie, plundering strijd en weer bezetting en plundering. Hier ziet u een situatiekaart gemaakt door het Amerikaanse leger in 1944 op basis van de beschikbare Nederlands kadasterkaarten
In die tijd werden ook veel luchtfoto's van de frontsituatie gemaakt, waardoor we nu luchtfoto's van Gennep in 1944 hebben. Duidelijk herkenbaar hierboven zijn de spoorlijn, de papierfabriek en Genapium met zijn karakteristieke vorm.
Schets uit november 1944 die de situatie in de NW hoek van Gennep aangaf (Liefdesgesticht-Maria Oord)
In september al werd door de Duitsers de spoorbrug over de Maas opgeblazen om de opmars van de geallieerden zo moeilijk mogelijk te maken.
september 1944: operatie Market Garden. Geallieerden vallen aan en komen tot aan brug in Arnhem. Duitsers rapen alle nog beschikbare manschappen bij elkaar en vormen oa Kampfgruppe Hermann, die ten noorden van Gennep de geallieerden moet tegenhouden. Een verzameling foto's van Kampfgruppe Hermann bij Gennep: link naar album
Operatiekaartje van de Britten bij de bevrijding van Gennep in feb 1945 (onderdeel van de grotere aanval met als naam Veritable). Gennep werd 11 en 12 feb 1945 uiteindelijk bevrijd, maar niet zonder slag of stoot en niet zonder veel slachtoffers aan beide zijden...
Duitse krijgsgevangenen worden door de geallieerden opgebracht op de Ottersumsweg bij de aansluiting met de Nijmeegseweg.
Befaamd "actiebeeld" van de bevrijding van Gennep. Vanwege de heftige gevechten en de nieuwswaarde voor de wereld werd de bevrijdingsactie 2 dagen na dato nog eens lichtjes overgespeeld door de britse soldaten.
Idem (zie vorige foto), maar nu van het binnendringen van pand Picardie 4. De foto is gemaaktvanuit waar nu de Witte Olifant is.
Terwijl de gevechten nog in volle gang waren probeerde de britse genie de opgeblazen Niersbrug te verwijderen en door een Baileybrug te vervangen zodat ze ook met zwaar materieel konden strijden. Alhoewel de britse genie onder zwaar vuur van de duitsers lagen lukte dit al op 12 februari.
Opbrengen van Duitse krijgsgevangenen door de geallieerden in de Spoorstraat (nu Dragonder)
1 van de foto's die de schade laten zien. Hier de hoek van de Maasstraat met de Doelen met op de achtergrond de toren van de NH Kerk.
De Haspel bij het oude kerkhof richting Gennepermolen
Het eens zo glorieuze station Gennep, enige maanden later.
Zo snel als ze konden bouwden de Britten een Baileybrug over de Maas voor de aanvoer van manschappen en materieel. Dit gebeurde thv het veerhuis, waar door de hoge stand van de Maas uiteindelijk wel een erg lange brug gebouwd moest worden, "Gennep bridge" of "the longest bridge". Gelukkig had men zich enige maanden hierop kunnen voorbereiden.

Bij deze foto op de site stond (waarschijnlijk) abusievelijk vermeld dat het Churchill bij Gennep toont. (bron was: WOII tussen Peel en Maas). Maar waarschijnlijk is de foto een stukje verderop gemaakt, namelijk bij de pontonbrug over de Rijn in Duitsland.

Churchill had eerder in februari nog op Jalta met Stalin en Roosevelt geconfereerd.

Hier een beeld van de Baileybrug die over de Niers gelegd was. Uiteindelijk werd een dubbele brug gelegd door de Britten.
Daarna volgde de spoorbrug. De pijlers werden hersteld en eerst werd een verkeersbrug en daarna een spoorbrug gelegd in uiterst korte tijd.
Omdat de spoorlijn van Nijmegen naar Kleef geblokkeerd was, bouwde men een hulplijn als aftakking van de lijn Wijchen Nijmegen naar het zuiden naar de spoorlijn bij Gennep, de zgn Hawkins link. Deze liep midden door Milsbeek (zie boven), vlak langs de Roepaan, over de Niers om dan daar aan te sluiten op de spoorlijn Gennep-Wesel
De Martinuskerk was vernield. De toren werd nog hersteld, maar er moest een nieuwe kerk gebouwd worden, die uiteindelijk in 1954 gereed kwam bij de ZO Wal.
Het verkeer van de geallieerden werd over Gennep Bridge door de Maasweg, Maasstraat en dan Zandstraat geleid.
Ook de kerk van Heijen was in puin geschoten. In de volgende jaren is de huidige kerk van Heijen gebouwd.
Foto uit 1935 vanuit de Doelen van het herstel van de NH Kerk. Goed zichtbaar is ook de schade aan het stadhuis . Op achtergrond is hotel de Kroon zichtbaar.
Blik vanaf de Markt richting het klooster. Geheel links de NH Kerk
Werkplaats van het Maasbuurtspoor (nu Brabantweg) Op de voorgrond de draaischijf voor de locomotieven.
Hotel de Kroon op de Markt
Zandstraat na de gevechten
Plunderingen door de geallieerde militairen
Het was armoede troef in de eerste tijd. Grote verwoestingen en de meeste zaken geplunderd, eerst door de duitsers en later door de geallieerden.
De 1e dodenherdenking in Gennep in 1946, 1 jr na de oorlog. De dodenherdenking was op de hoek Zandstraat-Picardie (bij nu De Witte Olifant). Burgemeester Banning spreekt.
1 jaar later kan feestgevierd worden. Daarvoor worden de Niers- en hier de Zandpoort weer opgebouwd en met (een deel van) de bevrijders de bevrijding gevierd.
   
Herdenkingsoorkonde Gemeente Gennep
   

Tonny stuurde onderstaande scans van foto's van Piet Sluiters (van na de bevrijding), welke afkomstig zijn uit de albums van Theunissen uit de Niersstraat ("de golde" voor de Gennepenaren). De foto's worden natuurlijk ook toegevoegd aan de albums over WOII en Gennep.
pontonbrug Gennep-oeffelt thv loswal/Veerhuis
Emmastraat (zuidzijde)
Gennapium
Niersbrug en Gennepermolen
hotel de kroon
Mariaoord
Niersstraat (vanaf niersbrug)
Page
(oude) Martinuskerk
(oude) Martinuskerk
Spoorlaantje
Markt en stadhuis
station Gennep
Verhasselt (hoek Zandstraat-Maasstraat. Links zit nu Blokker, rechts de Typhoon anno 2014)
Markt, panden van Noy (rechts, naast de Kroon) en Voss
Dagboeken en een radio-toespraak

Vrijdag 6 nov 2009 opende de tentoonstelling Gennep 65 jaar vrij in de vroegere schoenwinkel van Rutten. In de weken erna volgt er naast die tentoonstelling een uitgebreid programma, waarin u onder andere de films "Krieg am Niederrhein", Gennep in de oorlogsjaren 1940-1945, Operatie Veritable, vertellingen van evacuees, oude Polygoon journaals en Wehrmacht berichten kunt zien. Niet alleen is WOII voor Nederland in het Gennepse begonnen met de overvallen op de Niersbrug en de Maasbrug, Noord Limburg is waarschijnlijk ook een van de meest ernstig getroffen gedeelten van Nederland. 4 maanden frontstad, bombardementen op de Markt, het station, de Emmastraat, beschietingen vanuit Oeffelt, evacuatie (waar men vaak ook nog eens in de hongerwinter terecht kwam), huis aan huisgevechten, plunderingen en verwoestingen. Meer dan 100 burger-slachtoffers, meer dan 250 gesneuvelde soldaten. Als voorproefje daarop een aantal dokumenten uit die tijd: 2 van de dagboeken die indertijd gemaakt zijn (Jan Heijs en Bart Helmond), de radio-toespraak van burgemeester van Banning, die de Nederlandse bevolking opriep om de zwaar getroffen bevolking van Noord Limburg te helpen, maar ook de oproep van de Duitsers van sept 1944, waarin alle Gennepenaren tussen 16 en 65 zich moesten melden voor het verrichten van werkzaamheden voor de "Westwall". Het meest dramatische is waarschijnlijk de radio-toespraak van van Banning. Weinig Gennepenaren zullen zich in 2009 realiseren hoe Gennep er 65 jaar geleden aan toe was.

dagboek Bart Helmond
dagboek Jan Heijs
een onbekende deed bovenstaand resumee bij Henk in de bus. Wellicht evacuatie vanuit Bergen
radiorede 4 juni 1945a
radiorede 4 juni 1945 b

"Landgenoten: Helpt Noord Limburg
Dagboek van Truus Peters
herinneringen van Jan Elemans
dagboek van Jos Hendriks
kijkdag 1945 1
kijkdag 1945 2
oproep Duitsers
       
dagboek Mies Mooren
dagboek Diny van Abel
6 maart 1940

Op 9 mei 1940 gaf Hitler het bevel voor de overval op Nederland. Maar het was natuurlijk allemaal al eerder voorbereid. Op het officiële dokument links, van 6 maart 1940, wordt reeds het bevel gegeven (onder grootste geheimhouding) voor het klaar zetten van de pantser- en de troepentrein. In Gennep wist men nog van niks en was men zich nog niet bewust van het zeer naderende onheil en dat de orders reeds gegeven waren. De voortekenen waren er natuurlijk al, dat oorlog waarschijnlijk onvermijdelijk was.

Ten overvloede ook nog: het aanvalsplan en het schema voor de beveiliging van de brug. Henk heeft deze dokumenten gescand en ze zijn straks ook te zien op de tentoonstelling Gennep 65 jaar vrij in de vroegere schoenzaak Rutten.

 

Na de oorlog leefde in Gennep de behoefte om een monument op te richten voor de slachtoffers van WOII. Er kwam een kommissie van aanbeveling en e.e.a. leidde uiteindelijk dat beeldhouwer Jac Maris uit Heumen de opdracht kreeg. Hij maakte het beeld "de barmhartige Samaritaan" dat op 20 juni 1953 door mevr Hermsen-van Kempen (een voormalige koerierster van het verzet) namens de commissie aan de Gennepse bevolking werd aangeboden. Burgemeester Gilissen aanvaardde het monument namens de Gennepenaren. In de sokkel van het beeld, dat bij de Niersbrug kwam te staan, werd een koker ingemetseld met daarin de namen van de gevallen verzetsmensen en oorlogsslachtoffers uit Gennep. Het beeld was van steen en ging in de jaren in kwaliteit achteruit en zelfs dusdanig dat de gemeente Gennep zo'n 35jr later een oplossing moest zoeken. De beeldhouwer Jac Maris bleek nog te leven en kreeg de opdracht om het beeld in brons te zetten. Van de herplaatsing van het bronzen beeld en het opnieuw inmetselen van de koker met namen hebben we dankzij Joop den Boer een aantal unieke plaatjes. Bij deze gelegenheid werd het beeld overigens ook andersom geplaatst.

September 1944. Kampfgruppe Herman is in allerlijl samengesteld door de Duitsers om net ten noorden van Gennep een verdedigingslinie te vorm tegen de geallieerden bij aanvang van operatie Market Garden. Door de inzet van deze soldaten werd de opmars van de geallieerden ten noorden van Gennep gestuit.
       
4 Gennepenaren zijn gefussileerd in Vught. Allereerst Ferry Hendriks, zoon van de Gennepse veearts, die in de buurt van Rotterdam werd opgepakt en eind augustus 1944 in Vught werd gefusilleerd. Ruim een week later werden 3 leden van een Gennepse knokploeg in Vught gefusilleerd nadat ze in Berlicum waren opgepakt. 1 van die 3 werkte voor de Maas en Niersbode. 2 andere medewerkers van de Maas en Niersbode vonden de dood in Duitsland. Harrie Janssen was 1 van de initiatiefnemers voor de Barmhartige Samaritaan, speciaal om die verzetsmensen te herdenken. Het oorlogsmonument werd later meer algemeen. Maar Harrie had op zijn kantoor ook nog een plaquette hangen met de tekeningen van de 3 medewerkers, Daniëls, Doors en Hendriks en hun verhaal.
de 3 omgekomen Maas en Niersbode medewerkers
Evacuatie-adressen van Gennepenaren in 1944-1945

Waar naartoe werden al die Gennepenaren geëvacueerd toen ze eind 1944 uit hun vertrouwde Gennep weg moesten omdat Gennep inmiddels een frontstad geworden was? Recentelijk kwam Peter van As bij zijn peetoom "de Romein" (Jan W.) aanzetten met een doos met spulletjes van zijn oma van As-Kersten. Tussen die spulletjes zaten oude foto-albums, maar ook een brief van burgemeester van Banning aan de Nederlandse regering in ballingschap (in Londen) over de plunderingen door en de schade door de geallieerde soldaten, een verhaal over Gennepse pottenbakkers van eind 18e eeuw to begin 20e eeuw, maar ook een 5-tal getypte blaadjes met de evacuatie-adressen van Gennepse en Ottersumse mensen. Mevrouw van As-Kersten was volgens Jan secretaresse van burgemeester van Banning geweest.

Jan heeft die blaadjes gescand, zodat ze nu voor iedereen te bekijken zijn. Helaas is de lijst niet compleet. Kijk dus snel waar uw ouders, grootouders, andere familieleden en/of bekenden gezeten hebben toen ze uit Gennep weg moesten.
Je vraagt je overigens wel af hoe ze aan deze informatie gekomen zijn. Hoe wisten ze waar iedereen zat?