de horror-winter van 1942

Het eind van 1941 was in Gennep nog behoorlijk normaal verlopen. Op 11 oktober, traditiegetrouw de 1e zondag na 10 oktober, draaide de mallemolen op de Markt.

Er was begin oktober 1941 ook goed nieuws voor Gennep. Het CDK begon een grote vestiging in Gennep. Het CDK staat voor Centraal DistributieKantoor en was verantwoordelijk voor de administratie, de inname en de vernietiging van distributiebonnen, die je toen nodig had om iets te kunnen kopen. Gennep was gekozen vanwege de ligging aan een spoorlijn en vooral vanwege de aanwezigheid van de Papierfabriek waar de ingenomen bonnen konden worden vernietigd in de papiermolen en vervolgens gebruikt worden als grondstof voor het maken van toiletpapier. De komst van Het CDK was goed voor de Page en zorgde ook voor een stimulans voor de werkgelegenheid (van vooral meisjes en jonge vrouwen)

In november arriveerde sinterklaas traditiegetrouw op zijn paard en vergezeld door zwarte pieten in Gennep. Op de film over WOII van de hand van Jetten is de ontvangst van sinterklaas in november 1941 te zien.

 

 

Foto uit het familie-album van Door Elemans, via haar dochter Kozien Ten Haaf-Weijers. Door en Koos Elemans staan links op de draaimolen
Een andere foto uit 1941. De mallemolen van Giesen staat nog in vol ornaat op de Markt. In 2022 is diezelfde mallemolen in de Efteling te bewonderen.
het personeel van het CDK op een groepsfoto in 1943
de staf van het CDK. Op de achtergrond de kerktoren van Ottersum
Het uitzoeken en administreren van de bonnen, voordat die vernietigd zouden worden

Maar terug naar eind 1941. Voor de Gennepse Joden werd het steeds beroerder. De Joodse slagers van Gennep mochten al niet meer in de gemeentelijke slachthuis aan de Niersweg komen en op 7 november werd bekend gemaakt dat Joden niet meer mochten reizen zonder dat ze daarvoor vergunning hadden gekregen. De gemeente Gennep verstuurde op diezelfde 7 november 1941 een opgave van de in Gennep woonachtige Joden. Op 16 december werden in Gennep 41 verbodsborden opgehangen die de toegang tot café's, restaurants, het voetbalveld, het slachthuis en hotels voo Joden verboden maakte. En zo liep 1941 ten einde.

December 1941 bracht weinig kou. Aan het begin van de maand enkele nachten lichte vorst, aan het eind twee dagen met lichte tot matige vorst, ook overdag. Midden december was het een tijdje behoorlijk zacht. De winter kwam pas echt op gang na de jaarwisseling, toen zich boven Scandinavië plotseling een sterk hogedrukgebied vormde. Januari 1942 was met een gemiddelde maandtemperatuur van -5,1 °C de op twee na koudste januarimaand van de gehele 20e eeuw. De periode 18-27 januari 1942 was in De Bilt zelfs de koudste periode van 10 opeenvolgende dagen in de 20e eeuw, met een gemiddelde etmaaltemperatuur van -11,3 °C. De koudegolf begon echter al een week eerder, op 10 januari, en vanaf 12 januari 1942 vroor het in De Bilt vrijwel elke dag streng (beneden -10 graden).

Op 26 en 27 januari werden records gevestigd: op 26 januari 1942 kwam het kwik in De Bilt niet hoger dan -11,4 °C, en in de daaropvolgende nacht koelde het er af tot -24,8 °C, de laagste maximum- en minimumtemperatuur ooit op het hoofdstation van het KNMI gemeten. Elders was het nog kouder: het minimum van -27,4 °C is de koudste temperatuur ooit in Nederland gemeten. Er was toen geen centrale verwarming of aardgas en er viel bijna niet meer tegen de kou op te stoken. Veel mensen kropen die dagen met een jas aan in bed. Er heerste ook een groot voedseltekort. Tegen het einde van de maand was er ook sprake van grote sneeuwoverlast, met hier en daar meer dan 40 centimeter sneeuw.

In januari 1942 kon men in Gennep met de arreslee door de Zandstraat (hier ter hoogte van de Middelweg)
In de loop van januari begon het ijs op de Maas te komen
En later in januari 1942, bij 25 graden vorst, zat de Maas volledig dicht
ook in Gennep lagen er grote hopen sneeuw
en konden er foto's gemaakt worden
en op de zevenmorgensiep kon geschaatst worden
schaatsen op de Siep
schaatsen op de Siep
maar uiteindelijk week de strenge vorst en "ging de Maas weer los"

Maar het was niet alleen letterlijk een "horror-winter", ook figuurlijk. Op de Wannsee-conferentie in Berlijn wordt op 20 januari 1942, tijdens die strenge vorst, de praktische uitvoering van de uitroeiing van de Europese joden besproken, "die Endlösung". Dit zou ook voor de Gennepse Joden het einde betekenen. De eerste 6 werden eind augustus 1942 op transport naar Auschwitz gezet en zouden nooit meer terugkeren.

De temperaturen gingen gelukkig in maart weer omhoog tot geluk van burgemeester van Banning van Gennep. Want op 18 maart werd zijn eerste kind aan de Heijenseweg geboren: Johan van Banning. En Johan werd vervolgens in een rijtuig vanaf de Heijenseweg naar de Martinuskerk gereden om daar gedoopt te worden. De stichting Erfgoed Gennep heeft hiervan filmmateriaal.

het rijtuig op de Heijenseweg. In de verte loopt de weg omhoog naar de spoorwegovergang (nu Rotonde Brabantweg). Daarachter staat een tram bij de halte voor het gebouw van de Paters vd H Geest
Het koetsje komt aangereden door de Kerkstraat (nu Torenstraat). We zien koster Adriaan Trienekens met achter hem het electriciteitshuisje dat er ook in 2022 nog staat.

De ellende voor de Gennepse Joden zou in 1942 alleen nog maar toenemen. 20 maart: Joden mogen geen meubels of huisraad van de hand doen. 27 maart: Invoering Neurenbergse rassenwetten ook in Nederland. Verbod op huwelijken tussen joden en niet-joden. 3 mei: Invoering van de Jodenster voor personen en woningen. 29 mei: Joden verboden te vissen. 24 augustus: politie bezorgt brief bij 7 Joden in Gennep dat zij zich de volgende dag moeten melden bij een school in Maastricht, voor transport naar Westerbork. Begin april 1943 werd de grootste groep Gennepse Joden (14 personen) via Vught naar Westerbork gestuurd en vandaar naar Sobibor om daar in de gaskamer vermoord te worden.

En het begon allemaal met die horror-winter van 1942

•  .