KERST IN DEN VREEMDE, door Wiel van Dinter

Het was al meer dan twee maanden geleden dat de Ortskommandant het bevel tot evacueren gegeven had. Een lange sliert Gennepenaren trok dagenlang door het Duitse grensgebied de Achterhoek in, onwetend waar de bizarre tocht zou eindigen. Voor ons gezin van vier werd het eindpunt Loenen, in betere tijden een idyllisch dorpje aan de Vecht, maar in november1944 zuchtend onder het steeds zwaarder wordend juk van de Duitse bezetters. Op ons aangewezen evacuatie-adres, een boerderij aan de rand van het dorp, kon de boer niet meer dan drie personen gebruiken en dus werd ik (14) apart ondergebracht in een burgergezin.

Dagen regen zich aaneen tot weken, en weken tot maanden. De winter viel in volle hevigheid in. Op sloten en plassen werd volop geschaatst Voor ons Gennepenaren iets ongekends, zoveel ijs. Wij kenden de Niersweien, 't Riet en de Zeuvemè.nse Ziep. In het dorp was een gaarkeuken geopend, waar ook evacués warm ‘eten' konden halen. De kwaliteit werd steeds slechter. Op de voedselbonnen kon je bijna niets meer kopen. De mensen waren steeds meer op eigen vindingrijkheid en ‘proletarisch winkelen' aangewezen. Suikerbieten, tulpenbollen en dahliaknollen verschenen op tafel. De hongerwinter was begonnen.

Zo kwam langzaam Kerstmis in zicht. Dagelijks trokken er mensen uit Amsterdam met een karretje, een kinderwagen of een damesfiets zonder banden door het dorp op zoek naar wat voedsel voor de hongerende stedelingen thuis. De boer ruilde een zak aardappelen voor een encyclopedie en verkocht zes eieren voor een rijksdaalder per stuk. Ik kwam de ongewone bedelaars met holle ogen tegen als ik bijna dagelijks twintig minuten onderweg was naar mijn ouders en zusje in het knechtenverblijf van de boerderij.

Rillend in mijn te dunne overjas –de dikke winterjas was ‘thuis'– schuif ik bij het noodkacheltje. Voor de buitendeur en de raamsponningen ligt een doek om de koude oostenwind buiten te houden. Mijn moeder ziet mager in haar gezicht. Later begrijp ik dat ze verteerd werd door heimwee naar Gennep en zorg over de familie in Laren (NH), Friesland en haar eigen familie in Hommersum. Vader is terug van zijn helpen in de keuken van het zustersklooster in Loenen. Als loon krijgt hij een pan warm eten, die in een handdoek gedraaid onder de beddendekens staat.

We krijgen het over de Nachtmis met Kerstmis. We mogen naar de Mis in de zusterkapel. Ik zal kerstavond naar hier komen, op een provisorisch bed slapen en we zullen met zijn vieren naar de Nachtmis gaan. Aldus wordt afgesproken met mijn hospita, die er alle begrip voor heeft dat wij dan samen willen zijn. Ik zal voor het donker in het knechtenhuisje zijn. Van de boerin krijgen we een kan melk, een witbrood en eieren. Het heeft toch iets feestelijks.

Het wordt een koude voettocht naar het zustersklooster. De ijzige oostenwind blaast door de kale takken van de bomen langs de weg. We schuifelen door de sneeuw en lopen midden op de ronde weg, bang om naar de kant weg te glijden en op het ijs van de sloot terecht te komen. Er beieren geen klokken, want de Duitsers hebben de klokken gevorderd om omgesmolten te worden voor oorlogsmateriaal. De heldere maan verlicht de weg, zodat we veilig bij de zusters aankomen.

In de kapel is het behaaglijk warm. Mijn bril beslaat, zodat ik op de tast de bank in stommel. Vader en moeder knikken naar een paar andere evacués die ook bij de zusters de Nachtmis mogen bijwonen. Hier zijn nog veel kaarsen, die de kapel een feeërieke aanblik geven. Hier geen bronzen stemmen van het mannenkoor met koster Trienekens aan het orgel maar devote zusterstemmen. “Stille nacht, heilige nacht...” klinkt toch anders dan verleden jaar.

klik op 1 van de foto's voor het album

Het weer zat dit jaar mee en het was dan ook erg druk bij de kaarsjesavond van 2019. Het blijft een mooi gezicht, al die mensen met kaarsjes op een door kaarsjes versierde Markt in Gennep. Alleen jammer dat er ook nu weer een andere activiteit moet meeliften op de populariteit van kaarsjesavond (in dit geval jaar van de ontmoeting), waardoor het wezen en karakter van kaarsjesavond wordt aangetast en het ook veel te lang gaat duren. Nu vertrokken al groepen mensen halverwege. Gewoon donker, mensen met kaarsjes, paar kerstliedjes (en geen smartlappen en dergelijke), toespraak burgemeester, aansteken verlichting grote kerstboom en nog een paar (liefst serene en mee te zingen) kerstliedjes en afsluiting door organisatie. Half uur is mooi. Korte (met nadruk op kort) kerstwens voorgangers is prima, maar als het aan mij ligt geen andere zaken erbij slepen.

Al jaren staat de Coloradokevers op de laatste 2 dagen van het jaar op het Europaplein met de lekkerste oliebollen van Gennep. Kom dus voor de lekkerste oliebollen en krentenbollen op maandag 30 en dinsdag 31 december naar het Europaplein in Gennep! De opbrengst komt ten goede aan de Gennepse jeugdcarnaval. Mede dankzij uw bijdrage zijn zij in de gelegenheid om voor de jeugd van Gennep carnavalsactiviteiten te organiseren.

Oliebollen 11 stuks voor €6,50 Krentenbollen 11 stuks voor €7,50 U kunt PINNEN!

Het is ook mogelijk om van tevoren uw bestelling door te geven: via robbyjozet@home.nl of 06-13229560

Dus, hoezeer ik de bakkers, supermarkten en andere winkels hun omzet ook gun: op naar de oliebollenkraam op het Europaplein

Gistermiddag, 14 december, was er diploma-zwemmen in PicaMare. Een heeeeeeeel grote groep kids behaalde het A-diploma en daarna was het B-diploma aan de beurt.	Buiten was het niet echt je van het. Jammer voor de kerstmarkt. De muzikanten en zangers konden gelukkig voor hen in de Hervormde kerk terecht. Maar vandaag, zondag, ziet het er gelukkig een stuk beter uit.

Op de fotos links een impressie hoe druk het gisteren was in PicaMare. In het zwembad zelf tijdens het afzwemmen idem dito. Niet echt leuk voor de ouders, verzorgers, grootouders, broertjes en zusjes. Maar ik vraag me ook af hoe dat moet als er een alarm is en het zwembad ontruimd moet worden. Ik vrees dat er dan ongelukken kunnen gebeuren, want het normaal betreden van het zwembad was al erg lastig vanwege de drukte. Het argument dat de kinderen zo alvast kunnen wennen aan de drukte sloeg in ieder geval helemaal nergens op. Het lijkt me beter om de groep in 2 of 3 op te splitsen. Leuker en veiliger en meer tijd voor de individuele kids (en plek in het kleedhok). En dan meteen ook meer tijd nemen tussen het A- en B-diploma, zodat de B-gasten niet al binnen komen terwijl de A-gasten er nog zijn. Maar het belangrijkste: ALLE kids zijn geslaagd en waren dan ook superblij!

Een oplettende kijker stuurde bovenstaande foto. Schijnt een spandoek te zijn dat in Milsbeek langs de weg staat. Wèl origineel :-)

Over het statement kun je twisten. Ook nog niets van gemerkt overigens. Wat wel een positief effect zou zijn is dat de OZB dan ook omlaag gaat. ;-)

Gennep uit Op zaterdag 23 december arriveren de Duitse Rode Kruisbussen en -auto's, die de 200 patiënten en minder mobiele mensen met hun handbagage naar Goch zullen brengen. Het gaat in totaal om ongeveer 550 personen. Voor het hele transport van 550 mensen zal men de hele zaterdag nodig hebben. Enkele vrouwen hebben voor tussen de middag eten bereid. Het is stamppot en stevige pap, die allebei door de nog in Gennep wachtende mensen ook met een vork gegeten kan worden! Het schemert al wanner de laatsten Gennep uitrijden. Die zaterdag 23 december 's avonds is het stadje Gennep echt al een zwaar geteisterde militaire vesting geworden.

Paardenmest
Op het station Goch staat een trein met 23 goederenwagons klaar. De drommen mensen vertellen elkaar dat de trein als het donker is naar Winterswijk gaat rijden. De rit zal -zonder luchtalarm onderweg- ongeveer twee uur duren. Men spreekt elkaar moed in: dat overleven we wel. De Rode Kruismensen van Goch doen hun uiterste best vrouwen en kinderen in het schemerdonker in de wagons te helpen. Daar binnen staan banken langs de wanden. Dicht tegen elkaar gepakt zitten daar de mensen op. Warm is het niet. Maar je bent in elk geval beschut tegen de vrieswind buiten. De patiënten liggen tussen dekens op stro in de wagons. Aan een ijzerdraad hangt een carbidlamp, zodat het niet stikdonker is. Tijdens het vorige transport hebben de wagons blijkbaar paarden vervoerd. De wagons zijn provisorisch schoongemaakt. In de hoeken liggen nog strospieren en restanten van paardenmest. Je ruikt de paardengeur. Maar alla, weg uit deze oorlogsellende en binnen een paar uur zijn we in het veilige Winterswijk.

Treinreis
Het lange wachten is begonnen. Kinderen zitten op moeders schoot tegen haar aangeleund te slapen. Groteren liggen doodmoe na die inspannende dag languit op de vloer tussen de banken. Tegen 20.00 uur een schok… de trein, getrokken door twee locomotieven, zet zich in beweging. Getooid met Rode Kruisvlaggen rijdt de trein de donkere nacht in. In Wesel stopt de trein op het rangeeremplacement. Er is groot luchtalarm; de trein blijft stil staan. Het bekend geluid van vliegtuiggeronk trilt in de wagons door. Gelaten wachten de mensen af. Gelukkig, de eskaders vliegen over. Als na een klein uur het sein ‘veilig' weerklinkt, haalt iedereen opgelucht adem. Krakend en piepend gaat de tocht in een slakkengangetje verder. De geplande twee uur wordt zo ver overschreden. Schokkend over de wissels worden de stations Bocholt en Borken gepasseerd en rijdt de trein de Nederlandse grens over. Het is 01.00 uur als men het station van spoorwegknooppunt Winterswijk binnenrijdt. Gisteren in Gennep, nu zondag 24 december 1944 op station Winterswijk.

Ontvangst Op het station staan leden van het Nederlandse Rode Kruis klaar om de verkleumde evacués te ontvangen. Met de medische staf van ZLH wordt direct overlegd waar allereerst de patiënten zullen heengaan. Ze krijgen een plaats in de Meijerinkfabrieken te Winterswijk. Daar was ook ruimte genoeg voor alle anderen. Voor wie zin heeft, is er eten en drinken. De hele volgende dag, Eerste Kerstdag, wordt er links en rechts gebeld voor een geschikt blijvend onderkomen voor de patiënten en verplegend personeel. In de kerken van Winterswijk wordt op deze Eerste Kerstdag het kerstverhaal van Maria en Jozef en hun vergeefse tocht langs de herbergen verbonden aan de actualiteit van deze zondag: de aangekomen vluchtelingen uit Noord-Limburg. Biedt ruimhartig onderdak aan deze mensen, die niets meer hebben. Zo komen er opvangadressen binnen bij het Rode Kruiscomité.

Verder
Er zijn ook mensen die bij familie in de Achterhoek terecht kunnen. Een aantal meldt zich af, omdat ze onderdak gevonden hebben op een andere plek in Groningen, Friesland, Drenthe of Overijssel. Die trekken dus op eigen gelegenheid verder. Geleidelijk aan lost de stroom van honderden vluchtelingen zich op en kan het Rode Kruiscomité zich na veel hoofdbrekens gaan richten op het jaareinde.

Krentenbrood
Alle treinreizigers voelen zich weer bovengrondse mensen zonder het onophoudelijk geronk van vliegtuigen, het ontploffen van granaten, de bijna onwezenlijke rust en stilte. Het gevoel van weer in een bed te slapen, stromend water te hebben, een schakelaar te kunnen omdraaien voor elektrisch licht… Een brandende kachel of centrale verwarming, daar moet je weer even aan wennen. Je eet weer roggebrood, krijgt weer krentenbrood, er is weer margarine…
En toch zijn er momenten dat er een verdrietig gevoel in je omhoog kruipt. Je hebt alles moeten achterlaten. Het knuffelbeertje, de lievelingspop konden mee. Maar Fikkie, Miesje… Waar zouden die nu zijn? Wat zullen we terugvinden, en wanneer?

en overigens ook de kern Gennep. Hetzelfde geldt overigens volgens mij ook voor de rest van Nederland. Ik heb die wet tegemoetkoming schade bij rampen eens nagekeken. Als een overstroming als ramp verklaard wordt, dan zou die wet van kracht kunnen worden. Interessant zijn echter de uitzonderingen op de mogelijkheid tot een "tegemoetkoming" voor de schade.

Allereerst is er natuurlijk de nu al bekende uitsluiting voor bouwwerken in het 'rivierbed" van na 19 april 1996 (artikel 4-3-e).

Maar het gaat nog veel verder want het gehele uitsluitings-artikel 4-3 luidt als volgt:

3. Een gedupeerde heeft geen recht op een tegemoetkoming in de schade of de kosten, voor zover:

a. de schade of de kosten redelijkerwijs verzekerbaar waren;

b. de gedupeerde uit anderen hoofde een tegemoetkoming in de schade of de kosten heeft verkregen of kan verkrijgen;

c. de schade of de kosten zijn veroorzaakt door eigen schuld van de gedupeerde;

d. de gedupeerde onvoldoende maatregelen heeft getroffen ter voorkoming of beperking van die schade of kosten;

e. de schade of de kosten het gevolg zijn van een overstroming door zoet water en zijn ontstaan aan bij algemene maatregel van bestuur vast te stellen activiteiten die vanaf 19 april 1996 hebben plaatsgevonden in het winterbed van bij algemene maatregel van bestuur aan te wijzen rivieren.

En laat overstromingsschade nu (sinds een paar jaar) verzekerbaar zijn. Consequentie van die verzekeringsmogelijkheid zou dan zijn dat helemaal niemand in Nederland bij overstroming aanspraak zou kunnen maken op vergoeding uit het rampenfonds.

Interessant wordt, of die verzekeringsmogelijkheid nog zal bestaan, als bewoners van een bepaald postcode-gebied zich massaal zouden aanmelden voor dergelijke verzekering. Alle kans dat de verzekeraar dan de keutel intrekt en de verzekering niet meer aanbiedt. (omdat zijn risico te groot wordt).

Die uitsluitingsdatum van 19 april 1996 in de rampenwet is ook een interessante. Want het grootste gedeelte van de lob en ook het oude centrum van Gennep binnen de vroegere stadsmuren lag tot 1998 helemaal niet in een rivierbedding volgens de officiële stukken van de overheid. Op het bovenste plaatje staat het rivierbed zoals van toepassing verklaard in 1916 met verwijzing naar de rivierenwet van 1908. Op de onderste afbeelding staat de rivierbedding zoals die gedefinieerd is in 1998. Als je dus in 1997 gebouwd zou hebben, dan zou je niet in het rivierbed gebouwd hebben, waarin je een jaar later ineens wel lag. Vraag is dan hoe het met die uitsluitingsclausule van de rampenwet zit. Hetzelfde staat overigens ook in de toekomst te gebeuren met de gebieden in de lob, die volgens de kaarten niet in de rivierbedding liggen, maar wel in de lob. Hoe zit het daar? Een andere mogelijkheid tot schadevergoeding (ruimhartige) zou gelegen kunnen zijn in een regeling als die van in 2005 in het kader van PKB Ruimte voor de rivier (allerlei projecten in die tijd voor rivierverruiming). En er zijn meer interessante vragen. In de rivierenwet van 1908 is al verboden dat gebouwd wordt in de rivierbedding, tenzij met een specifieke vergunning van de minister. Geheel Gennep West lag in 1916 volgens de officiële kaarten in de rivierbedding. Wat ik me nu afvraag is of er dergelijke vergunning aangevraagd is voor alles wat daar gebouwd is, zoals bijvoorbeeld de Martinusschool, maar ook het Voorhoevepark, de huizen aan de Maasweg, Touwslagersgroes, Burg Woltersstraat, Duivenakkerstraat, enz enz. Ik betwijfel het eerlijk gezegd. Goof vond een AMvB van 9 juli 1914 (nr 200 in dit staatsblad), waarin die bouwbeperkingen voor de winterbed gedeelten langs de Maas (en dus ook in Gennep) niet van toepassing werd verklaard. Geen overtreding dus. En wat te denken van de dijken die de gemeente Gennep in het officiële rivierbed heeft aangelegd. De Niersdijk bv dateert van 1955. Is daar indertijd vergunning voor aangevraagd of is de dijk eigenlijk illegaal? Evenals PicaMare enz enz. Deze vielen niet binnen de "ontheffing" die de AMvB van 1914 gaf. Meer recentelijk is die rivierbedding overigens wel degelijk bij de gemeente doorgedrongen, alhoewel ik me afvraag wie al die stukken zo nauwkeurig en tot in detail leest. In het bestemmingsplan Gennep Noord (ongeveer alles ten noorden van de Brabantweg) dat is vastgesteld door de gemeenteraad in 2010, staat uitdrukkelijk: "Voor deze gebieden geldt dat ze vanuit rivierkundig oogpunt (vanuit het rivier- en stroombelang) minder van belang worden geacht. Bescherming van dat belang door middel van een vergunningenstelsel is daarmee niet noodzakelijk. De omstandigheid dat geen vergunningplicht geldt, wil echter niet zeggen dat er geen kans bestaat op hoog water. Het gebied blijft immers wel deel uitmaken van het rivierbed. Bouwen in deze gebieden geschiedt dan ook, net als elders in het rivierbed, op eigen risico en voor eigen verantwoordelijkheid. Zowel het Rijk als de gemeente Gennep zijn niet aansprakelijk voor eventuele schade. " Dat geldt dus bv uitdrukkelijk voor bv het Bolwerk, Centrum Centraal en alles wat daar gebouwd is. Zie het al voor me: Jan Linders onder water en drijvende auto's in al die parkeerkelders. En niemand die de schade vergoedt. En wie leest nou als je een huis koopt de toelichting van een bestemmingsplan van jaren geleden. Voor diegenen, die de stukken zelf eens willen lezen: staatsblad 1908 (oa de rivierenwet) : relevant stuk uit die wet in word extract uit toelichting bestemmingsplan Gennep Noord wet schade bij rampen waterveiligheid begrippen beleidslijn ruimte voor de rivier maar ook grondslagen voor waterkeren hoofdrapport normering primaire waterkeringen (2016) getalsinformatie per dijktraject 200 jaar strijd om de rivieren Die lob zit in de genen van iedereen die zich met waterveiligheid bezig houdt en is vastgelegd in talloze officiële stukken. Het is jammer dat men bij de gemeente eind jaren 90 niet meer alert is geweest, maar dat is niet meer te veranderen. Omdat de Maas aan de westkant een hoge dijk gekregen heeft (veiligheid 1:1000 per jaar) en daarmee het natuurlijke rivierbed aan de westkant is afgesloten, zal bij hoog water de Maas de andere kant opzoeken en zit de lob dus met de gebakken peren. Betwijfel of dat nog te veranderen is, maar wat in ieder geval veranderd moet worden is de compensatie bij schade door overstroming. En ook dat zal de nodige voeten in aarde hebben. Wordt vervolgt.

Wiel van Dinter vervolgt zijn verhaal over de Gennepse sanatoria in die sombere maanden eind 1944

Voedseltocht
Donderdag 7 december krijgt een groepje mannen van ZLH toestemming met kar en paard van boer Martens naar de buitenwijken van Gennep te gaan. Uit huizen waar de deur open staat, mogen ze binnen hout, kolen, weck, aardappelen, enz. weghalen en op de kar laden. Daarmee kunnen voorraden op ZLH aangevuld worden voor de resterende groep mensen na de op handen zijnde evacuatie. Zaterdag 9 december valt de eerste sneeuw. 's Avonds wordt een groep vrijgezellen gepakt die probeerden de Maas over te steken en zo aan de evacuatie te ontkomen. Er was zelfs een patiënte bij. Ze zijn met onbekende bestemming door de Duitsers afgevoerd. De patiënte mocht terug naar het sanatorium.

Winter Op en om ZLH is evacuatie hét gesprek van de dag. Er worden rugzakken gemaakt en koffertjes gezocht. Het grootste deel van de bewoners zal Gennep rijdend of lopend verlaten. Zullen de overblijvers Kerstmis hier nog meemaken? De familie Stiemens in hun villa bereidt zich voor op zware weken. Als het een momentje rustig is, komen de vier jongens van dochter Tiets even boven in de tuin. Maar bij de eerste knal vluchten ze met rode neus en oren weer de kelder in. Want het is guur en koud. Door de vele regen blijft de Maas maar stijgen. Het water staat al bij de boerderij van Martens. Als voor de evacuatie maar geen patiëntenkelder water maakt. Men is volop bezig met de tramrijtuigen in de Zandheuvel. Het is zondag 10 december en hartje winter. Bij gebrek aan steenkool worden de kachels met hout gestookt. Het houtwerk van kapot geschoten schuurtjes en huizen (kozijnen, deuren, zelfs vloeren) wordt tot brandhout verwerkt.)

Protest
Maandag 11 december is het weer raak. De ene granaat na de andere. Vooral de huizen aan de oostkant van de Heijenseweg moeten het nu ontgelden. De weg maakt een geteisterde indruk. Op ZLH heerst grote ontevredenheid. Op de evacuatielijst staan alle vrijgezellen. Zij protesteren. De Duitse gezondheidsofficier is het beu. Hij wijst 200 mensen aan die zullen moeten vertrekken. Basta! Zuster De Haan komt van het Norbertusgesticht in de Kerkstraat naar ZLH. Ze vertelt aan Stiemens hoe penibel de situatie daar is. In het gebouw MO werd de toestand voor de bedlegerige patiënten te gevaarlijk bovengronds. Alles en iedereen is ondergebracht in het Norbertusgesticht en in kelders van woningen in de naaste omgeving en het stadhuis. Ze heeft een zak appelen meegebracht, een delicatesse!

Brand De grote brand die gisteravond (14 dec.) de hemel rood kleurde, blijkt het station geweest te zijn. ZLH was al ongerust dat het bakker Bernards was. Gelukkig niet. Dat zou voor het sanatorium en omwonenden een ramp geweest zijn. Dokter Albert Daan werkt de hele dag mee aan de patiënten-rijtuigen in de zandafgraving. Het vriest 's nachts, er ligt een dun laagje ijs op de plassen. Dokter Stiemens krijgt bericht dat een gezondheidsofficier van de generale staf langs zal komen. Komt hij met nieuws over de nog altijd geplande evacuatie?

Vertrekbericht
Hen A. kwam op ZLH met een zak tabaksbladeren, die hij ‘georganiseerd' had. Mannen waren de bladeren aan het snijden toen de officier de boodschap bracht, dat zaterdag 23 december de totale bevolking van ZLH uit Gennep zou moeten vertrekken. Ook de positieve patiënten. Alle gebouwen en woningen dienden leeg te zijn. Vervoer werd geregeld. Dus toch. Van uitstel geen afstel. Verslagenheid alom. De werklui bij de zandafgraving stopten met het werk. Dit was mooi voor niks geweest, dachten ze. Mensen, in hun jas gedoken, staan in de gure winterkou te overleggen wat ze mee kunnen nemen. De eerste voorbereidselen komen op gang. Dokter Stiemens en zijn vrouw moeten wat ze in 40 jaar opgebouwd hebben en waarvoor ze geleefd hebben achterlaten. Met een koffertje en een rugzak laten ze hun levenswerk achter zich. De kerstboompjes, die men in gedachten had voor in de schuilkelders, konden blijven staan.

Voorbereiding
Boer Deenen uit Heijen, een van de melkleveranciers van ZLH, moet met de laatste burgers het dorp onmiddellijk verlaten. Zijn koeien worden, net als die van de Aaldonk, naar Duitsland weg gevoerd. De volgende dagen leven de mensen van ZLH onder hoogspanning. Wat kan meegenomen worden voor volwassenen en kinderen, wat kan er in koffer en rugzak? Wat is absoluut noodzakelijk? De Engelsen trekken zich er niets van aan. Een oversteek van de Maas door de evacués is volgens de Wehrmacht door de geallieerden geweigerd. Oeffelt bijvoorbeeld is ook al geëvacueerd. Duitse patrouilles hebben de Oeffeltse kerktoren opgeblazen! Iedere dag krijgt Gennep artillerievuur uit Brabant en de Plasmolen.

Laatste nacht Op 22 december moet alle bagage die meegaat verzameld liggen in de woning ‘Rouffiac' vooraan op de Heijenseweg. Iedereen heeft een volgnummer op de vertreklijst gekregen. Dat nummer moet ook op elk bagagestuk staan. Het huis wordt die nacht door mannen bewaakt. Tegen de avond draagt pater-overste Van Rooij, die van het reeds vertrokken MO naar ZLH is gekomen, een H. Mis op. Het wordt een emotionele afscheidsdienst in de woning nr 15 van de Heijenseweg. Daarna gaan allen voor de laatste nacht in Gennep te bed in de diverse schuilkelders en proberen iets te slapen. De schildwacht bij de overweg ziet op afstand schimmen bewegen rondom het huis met op de voorgevel de naam ‘Rouffiac', het gebied in Frankrijk, waar de NBDS-ambtenaar oorspronkelijk vandaan kwam.

afgelopen woensdag 27 november 2019 in de kenniskeuken.

het vervolg van het verhaal van de Gennepse sanatoria in oktober-december 1944, toen de Gennepse bevolking al geëvacueerd was: door Wiel van Dinter

Na evacuatie van de Gennepse burgerbevolking konden de mensen, die op een of andere manier verbonden waren met Zonlichtheide zich niet meer op de buitenwereld oriënteren. Alleen militair verkeer, geen elektriciteit, geen radio, geen telefoon, geen post of krant. En wat zouden ze aantreffen na het zoveelste artillerieduel? Het doelwit van de Engelse mortieren en kanonnen in Oeffelt en Beugen waren de Duitse stellingen in de Logterheuvels. ZLH lag in het in het schootsveld. En de huizen aan de Heijenseweg, waar personeel van ZLH in woonde, kregen de te kort gerichte projectielen.

Treffers De eerste oktoberweken bleef het ZLH-complex gespaard van granaten. Maar de derde week richtten de Engelse kanonniers hun geschut ook op de korenmolen op de Logterheuvel aan de Heijenseweg. Missers kwamen rondom de molen terecht. Daarbij werden ook de drie zogenaamde zonnehuizen van ZLH vóór de molen geraakt en onbewoonbaar. Een week later vielen er granaten op twee huizen aan de westkant van de Heijenseweg en één door het dak van de Stiemens' villa. Gelukkig zat daar iedereen in de kelder en kwam men met de schrik vrij. Enkele kamers boven waren onbruikbaar geworden. Maar beter puin dan gewonden of erger.

Evacuatie Een arts van de Duitse generale staf bezoekt eind oktober geneesheer-directeur Stiemens. Hij acht de toestand waarin ZLH en zijn populatie verkeren allerbelabberdst. Zeker nu de voedselvoorraad voor zoveel mensen een probleem gaat worden. Hij zegt te zullen rapporteren dat een groot deel van de mobiele bewoners onmiddellijk moet evacueren. Het allernoodzakelijkste personeel en de medische staf kunnen vooralsnog blijven. Hij vraagt wat dokter Stiemens en zijn familie wil doen. Deze zegt dat hij als geneesheer-directeur met de zijnen bij de laatsten zal vertrekken. De stafarts zegt dat de evacuatie binnen 48 uur zal plaats vinden. Hij neemt het verzoek mee om met de Engelsen contact te zoeken en te vragen of ZLH naar de overkant van de Maas zou mogen vertrekken.

Troosteloos
Op 1 november vertrekt inderdaad een groot deel van de bewoners in en rond ZLH. De keukenstaf denkt, nu een groot aantal mensen vertrokken is, enige variatie in de maaltijden te kunnen aanbrengen en niet alsmaar stamppot te hoeven serveren. De familie Stiemens krijgt een Ausweis om in hun huis op de Spoorstraat de weckflessen te gaan ophalen.
Na een week verschijnt de Duitse arts weer op ZLH met de mededeling dat het verzoek om passage van de Maas voor ZLH overgebracht is. Een reactie is nog niet ontvangen. Dokter Albert Daan, de man van dochter Tiets Stiemens, is voor de eerste keer sinds de evacuatie van Gennep tussen de granaten door langs de schildwacht bij de moutfabriek het stadje in geweest. Het ziet er daar verschrikkelijk uit. Beschadigde huizen liggen er troosteloos verlaten bij. Vergeleken hierbij valt het op ZLH en omgeving nog reuze mee.

Foerageren
Nu in november krijgen we de voorboden van de winter. Het hagelt en de nachten worden koud. Op ZLH worden extra dekens uitgedeeld, afkomstig uit huizen van de bewoners die geëvacueerd zijn. De centrale keuken komt 10 november met een verrassing: gekookte aardappelen! Sinds lange tijd in de plaats van stamppot. Een tweede verrassing: er komt een auto uit Utrecht. De twee inzittenden komen… foerageren! De voedseltoestand is in West Nederland zeer miserabel. De twee hopen hier een auto vol aardappelen en meel te kunnen meenemen. Hun wordt aangeraden het bij de nog aanwezige, voor de Wehrmacht zorgende boeren en bakkers te proberen.

Voltreffers De uitkijkpost op de Logtermolen is dagenlang doelwit van het Brabantse kanonvuur geweest. Een Pipercup kwam regelmatig observeren hoe de windmolen erbij stond. Op 10 november stond het vizier blijkbaar goed, want die dag velde een aantal voltreffers de molen volledig. Voor de zekerheid kreeg de hoog gelegen Stiemensvilla een groot rood kruis op het dak. In de laatste week van november komt de bekende stafarts weer bij Stiemens met de mededeling dat er plannen worden ontwikkeld om ZLH, het klooster en MO te ontruimen. Het Maaswater stijgt, er is al een kelder met patiënten ondergelopen. De zieken daarin liggen nu weer bovengronds. Er is geen andere plek.

Goede Sint
Op en rond ZLH verblijven nog een honderdtal kinderen. Ondanks de trammelant en een dreigende evacuatie wordt voor de kinderschaar Sinterklaas niet vergeten. Een deputatie van ZLH gaat naar de Ortskommandant om zijn medewerking te vragen voor een cadeautje voor elk kind met Sinterklaas. De Duitser denkt eerder aan Weihnachten bij cadeaus, maar toont begrip voor de Nederlandse traditie. Een soldaat gaat mee naar een woning, waar een grote berg kinderspeelgoed uit Gennepse winkels en huizen bijeen gebracht is om naar Duitsland vervoerd te worden. Daar kan ZLH voor elke jongen en meisje een surprise uitzoeken. Dus kan St. Nicolaas elk kind op de pakjesdag blij maken met een surprise. Verder heeft bakker Jan Bernards in de Gennepse Hei voor eenieder een speculaasje gebakken en voor elk gezin een banketletter. De officier van de bunker bij ZLH heeft het kinderfeest meegemaakt: “Ich möchte mal Kindergesichter sehen”…

Woensdag 17 november was de presentatie van het 1e boek uit een (toekomstige) reeks van 10 kinderboeken, die de geschiedenis van Gennep voor kinderen toegankelijk en interessant moeten maken. Het eerste boek is Norbertus, ridder of monnik van de hand van schrijver Gerard Sonnemans. En dat 1e boek werd gepresenteerd in de kenniskeuken en vervolgens door wethouder Peperzak overhandigd aan 2 kinderen, die de kennisquiz van die middag gewonnen hadden en aan Pieter, die geholpen had bij de review van de ruwe teksten. Een paar foto's van deze woensdagmiddag in de kenniskeuken. Ik ben benieuwd naar de volgende 9 delen.

de boekpresentatie	het was gezellig druk met behoorlijk wat kinderen. Maliënkolders, harnassen, zwaarden en habijten.
controleren van de antwoorden van de kennis-quiz	demonstratie van de zwaarden	de eerste 3 boeken worden uitgereikt aan de 3 kinderen

	Dinsdagavond 26 november opende wethouder Peter Lucassen de JOP in het Nierspark. Dan vraagt u, "wat is een JOP"? Dat staat voor jongerenontmoetingsplek. Dat is een container met een open kant en met bankjes erin, die de gemeente in het Nierspark heeft laten neer zetten. Het is een goede zaak dat er plekken komen waar de opgroeiende jongeren kunnen "hangen", maar er zit hier wel een verhaal aan vast. Die jongeren "hangen" al in het Nierspark en met geluidsklachten van omwonenden (tot 4 uur 's nachts) tot gevolg. Diezelfde buurtbewoners maken dan ook bezwaar tegen het neerzetten van die container op deze plek. Het bezwaar loopt nog, maar de gemeente heeft de container maar alvast neergezet en nu dus ook geopend. Het kost blijkbaar meer tijd en moeite om een bezwaar te beoordelen dan om een container te latern aanrukken. (vreemd, maar zo werkt de overheid). Er zijn ook andere plekken voorgesteld zoals tussen PicaMare en de niersdijk, waar er veel minder overlast zou zijn. Maar die overlast voor omwonenden weegt blijkbaar minder bij de gemeente dan het hebben van een vrij uitzicht over het Niersdal voor de hangjongeren. (moet hier trouwens geen vergunning bij het Waterschap voor verkregen worden, want het object is een obstakel in het Niersdal????). Ik betwijfel ook ten zeerste of dat ding er volgens het bestemmingsplan wèl mag staan. Maar de regels die voor burgers gelden, gelden wel vaker niet voor de gemeente zelf.... De argumentatie voor deze plek deugt overigens ook niet. Vanwege de open zijde zou de binnenkant goed zichtbaar zijn vanuit het wandelpad, maar dat klopt dus niet. Volgens de opgave van de gemeente zijn de kosten € 0,= Mooi voor ons als belastingbetaler, maar dat geloof ik dus niet. En die lelijke container zou aan het oog onttrokken moeten gaan worden door klimopbegroeiing, maar hoe zich dat verhoudt tot dat zogenaamd verplaatsbaar zijn en de eventuele tijdelijkheid is mij een raadsel. Speaker's corner: er was zelfs een omwonende aanwezig bij die opening, die heel dapper (in het hol van de leeuw) het woord nam en uitlegde waarom zij bezwaar had. Ik vroeg later haar man, waarom hij ook niet gegaan was met als antwoord "heeft toch geen enkele zin, want de gemeente doet gewoon wat ze wil" En nochmaals: een JOP is op zich prima, maar wat zeer zorgelijk is dat de gemeente zich blijkbaar weinig van de eigen bewoners aantrekt en ook dat men blijkbaar niet het fatsoen heeft om de uitkomst van het bezwaar af te wachten. De problemen worden blijkbaar verschoven van Ellen Hoffmanplein naar Nierspark en de omwonenden zijn blijkbaar de enigen zonder stem. Ook vraag ik me af of geen vergunning bij het Waterschap aangevraagd had moeten worden en het ding er dan dus eigenlijk illegaal staat. (de container is een obstakel in het "stroomvoerend regiem" van de Niers). Dat zou echt foei gemeente zijn. Bestemmingsplan? ammehoela, Waterschap? ammehoela. En omwonenden?..... De belevenissen op die dinsdagavond waren nog niet op, want later was ik getuige van een inval door een groep agenten in de Loodsstraat, waar blijkbaar vanalles en nog wat werd aangetroffen. Je ziet nog eens wat als je de hond uitlaat :-)
opening door wethouder Lucassen		ik kwam 's ochtends al langs de container en vroeg me af wat het was. Er werd blijkbaar al driftig gebruik van gemaakt. Ik hoop dat de buitendienst er dagelijks langs gaat om de rommel op te ruimen.