burgemeesters in Gennep

	op deze vrijdagmiddag 22 november 2019. Niet 1, geen 2, maar alledrie de stadsgidsen Willy Michels, Ad Jansen en Paul Martens, leidden de 8 burgemeesters rond tijdens een stadswandeling door de oude kern van Gennep. Er was 1 vrouwelijke burgemeester en die is van Vlijmen.

deel 3 van het verhaal van Wiel van Dinter over de Gennepse sanatoria Maria Oord en Zonlichtheid in de maanden na de evacuatie van de Gennepse bevolking (okt-dec 1944)

Doelwit
Toen in 1918 het sanatorium ‘Mara Oord' gebouwd werd, kon niemand vermoeden dat 25 jaar later het gebouw in de directe vuurlijn van Engelse kanonnen zou liggen. De projectielen waren gericht op de nabij liggende Gennepse Martinustoren, waarin de Duitsers een uitkijkpost hadden. Te kort afgestelde projectielen vielen op of dichtbij het sanatorium, afzwaaiers raakten het aangrenzend St. Norbertusklooster, de meisjesschool of het washuis. Begin oktober 1944 beleefden de ruim honderd patiënten al angstige uren en overlegden medici en verpleegsters hoe lang dit nog vol te houden was. Verplaatsing naar veilige oorden was echter onmogelijk, omdat Gennep in een geïsoleerd frontgebied terecht gekomen was.

Ontruiming
Rond 12 oktober kwam van hogerhand het bevel dat een zone van 10-15 km ten oosten van de Maas onmiddellijk ontruimd moest worden van de burgerbevolking. Voor het stadje Gennep betekende dat: op 15 en 16 oktober huis en haard verlaten. Deze ontruiming hield wel in dat de 2 sanatoria OM en ZLH én het ziekenzaaltje in het Norbertusklooster (patiënten, medici, personeel) konden blijven, totdat voor hen vervoer en onderkomen gevonden was. Bij deze groep heerste een dubbel gevoel: enerzijds achtergelaten worden in een levensgevaarlijke situatie en anderzijds hier blijven en misschien bevrijd worden.

Ausweis Na de laatste evacuatiedag 16 oktober bleef in het centrum van Gennep dus ruim 400 burgers in en om MO en klooster achter. Zij vormden een leefgemeenschap op zich en moesten zichzelf in leven houden. De Wehrmacht bleef afzijdig (ze waren bang voor besmetting!). Contacten verliepen via de Ortskommandant, bijv. voor het verkrijgen van een Ausweis (voor passeren van de schildwacht op de Niersbrug of bij het begin van de Heijenseweg). Die passage was nodig voor de ‘voedselploeg' naar Ottersumse boerderijen en mondeling contact met ZLH (geen elektra, geen telefoon).

Soldaten eerst
Het Duitse leger hield geen rekening met MO en richtte niet ver van het gebouw een geschutsstelling in. Zij maakten zelfs gebruik van het grote Rode Kruis teken, geschilderd op het dak van het klooster. Bij artillerieduels trof het Engels tegenvuur dus herhaaldelijk MO en het zustercomplex. Het bleef wonderwel bij gewonden onder het verplegend personeel. De Grüne Polizei kwam onverwacht alle persoonsbewijzen controleren. Een in MO ondergedoken persoon kroop in een bed tussen de bedlegerige tbc-patiënten en ontsnapte zo aan arrestatie… Er komen Duitse soldaten in de medische ruimten van MO en nemen van alles mee: een sterilisator, instrumenten, apparatuur en zelfs de operatie- en instrumententafel. Hebben zij nodig in het lazaret. En in MO wordt toch niet meer geopereerd. Het verweer van dokter De Jong is tevergeefs: gewonde soldaten gaan voor gewonden hier.

Boodschap
Op 24 november verschijnt er een stafarts in het klooster met de boodschap dat allen zich dienen klaar te maken voor een evacuatie. De leiding van MO en het klooster in de persoon van pater Van Rooij zag zo'n ontruiming helemaal niet zitten en hij dient een verzoek in te mogen blijven. Dit verzoek wordt afgewezen en er moet een lijst gemaakt worden van alle personen, de meest urgente vooraan. Daarna hoorde men niets meer. Pater Van Rooij riep daarop alle mannen tussen 16 en 60 jaar bijeen en herverdeelde het dagelijks pakket van werkzaamheden. Tevens wees hij enkele viertallen mannen aan, die met de handkar naar de Panoven moesten om ingekuilde aardappelen, wortelen en eventueel uien te halen. En daarna trok er bijna dagelijks een ratelende kar door de uitgestorven Niersstraat. Dik ingepakte mannen duwden door koude wind en regen hun lege kar door de Horssestraat. En uren later volgeladen terug, hopend en biddend dat er geen granaataanval kwam op deze eenzame tocht. Doodmoe en tot op het bot verkleumd wachtte hun op MO de warme stamppot met worst!

Herstelwerk
De Wehrmacht heeft de kanonnen verplaatst. Nu staan ze vlak naast MO. Het gevolg is dat de Engelse granaten akelig dichtbij vallen. Er komen er terecht op het kerkhof en de Genneper Molen. Een verpleegzuster krijgt een scherf in haar arm. De kapotte ruiten worden vervangen door karton. Er slaat een scherf in een verwarmingsradiator; een overstroming wordt gestuit door de leiding maar af te sluiten. De reparatieploeg kan het werk niet bijhouden. Steeds vaker wordt met kunst en vliegwerk het allernoodzakelijkste gedaan. Zo begint de decembermaand. Van evacuatie is al twee weken niets meer vernomen. Men gaat zich op Sinterklaas voorbereiden. Ja toch…

Sinterklaas 1
Tussen alle sores door probeert men ook het leven dragelijk te maken. Sinterklaas betekent rijmpjes bedenken en van niets een pakje in elkaar te knutselen. Voor de kinderen, die toch al zoveel tekort komen, moet Sinterklaas toch een feest worden. Op de kloosterzolder is wel een sinterklaaspak te vinden. Pater Van Rooij weet de Ortskommandant zo ver te krijgen dat het leger een Kübelwagen met chauffeur beschikbaar stelt, die de Sint bij gebrek aan een paard zijn intocht laat houden. En zo komt op 5 december 's middags de Sint in een Duitse jeep op MO aan. In de speelzaal van de meisjesschool klinken de bekende liedjes en ontvangt elk kind een presentje. Zelfs wat snoep kan de goedheilig man in de gretige kinderhandjes stoppen.

In de Kenniskeuken, in de kelder van de bibliotheek, is een tentoonstelling geopend over de Molukse kerk in Nederland en hun wortels in de Molukken. Na een inleiding over de reizende tentoonstelling, werd de eerste versie van het boek ‘Molukse kerk in de Polder' overhandigd aan mevrouw Julia Tomasila-Snel. In de bomvolle kelder vertelde mevrouw Tomasila (72) over de indrukwekkende Molukse geschiedenis, op de Molukken en ook in Nederland. De lange tocht op de boot naar Nederland toen zij 4 jaar was, samen met haar ouders, broers en zussen. En over het leven op het Ambonezenkamp in Gennep. Sommigen werden ondergebracht in leegstaande concentratiekampen zoals in Vught en Westerbork. Men zou maar 6 maanden in Nederland hoeven blijven, vandaar dat de koffers altijd gepakt klaar stonden om weer terug te gaan naar Ambon. Jan Linders en Arie de Groot deden goede zaken bij de grote gezinnen. Grotere kinderen gingen naar de Goede Herderschool op het Europaplein. De kerkgang was belangrijk; op zaterdagavond maakte men zich al klaar voor het kerkbezoek aan het houten kerkje op de zondag. Kleding werd gestreken en de schoenen werden gepoetst. De avond werd afgesloten met het Molukse koor uit Gennep en muziek van Tifagroep Tahuri. Bijzonder dat er Molukkers van Tanimbar, Kei en Ambon samen meededen. Samen organiseren zij ook op vrijwillige basis de dagopvang van oudere Molukkers in Gennep. Het koor zong tot groot genoegen van de aanwezigen liederen in de verschillende eigen talen. Seth Wattimena was een geweldige spreker die uitleg gaf over de betekenis van de liedjes en ook van de kleding die later werd geshowd. Een ontmoetingsavond waar de organisatie trots op kan zijn.

De gemeente heeft in de loop van de jaren een behoorlijke puinhoop gemaakt van de verkeersproblematiek, waarbij er geen structurele oplossing geboden wordt voor een probleem dat al meer dan 50jaar aanwezig is en steeds erger wordt. Nu weer een idee voor de Niersweg. Eerst moesten de fietsers gebruikt worden als verkeersremmende maatregel voor de auto's en nu is men zelfs op het idee gekomen om te kijken of de fietsers niet de dijk op gestuurd kunnen worden. Het is niet erg realistisch bovendien. Die dijk is te smal. Je lost het hooguit voor één richting op. Waar moeten de wandelaars naar toe? En dan tenslotte ontstaat er ook nog een levensgevaarlijk punt, waar de fietsers weer de Niersweg opmoeten ter hoogte van de Nieuwstraat. Het zal er niet van komen, want ik verwacht niet dat het waterschap zal meewerken.

Het wordt hoog en hoog tijd dat Gennep de verkeersproblematiek eens structureel aanpakt. Niet eerst de Weverstraat aansluiten op de Brabantweg en daar dan later een fietstunnel van 1,5 miljoen moeten aanleggen omdat die aansluiting te gevaarlijk is voor fietsers. Ik zal de shared space maar niet eens noemen, of de te verwachten problemen (nog groter dan nu) na de bouw van een KEC. Dat wordt leuk ter hoogte van de stadsherberg. Ik ben deze website in 2005 begonnen vanwege de verkeersproblematiek en heb daar ook suggesties voor gedaan. Haskoning heeft die suggesties zelfs onderzocht met als conclusies: autoverkeer op Brugstraat bij Jan Lindersplein: -69%, autoverkeer op de ZO Wal: -55%, autoverkeer Weverstraat: -27%, autoverkeer Zandstraat ter hoogte van de stadsherberg: -25%. Een veel en veel betere ontsluiting van het winkelcentrum van Gennep voor mensen van buiten de kern Gennep. Kosten? minder dan de kosten van die fietstunnel. Ik hoop dat ik nog ooit mag mee maken dat ik mijn kleinkinderen veilig op die "shared space" zal zien fietsen, maar ik vrees dat dat een ijdele hoop zal blijven. (zie oa mijn update uit 2017) (link naar Haskoning rapport)

Allemaal geneuzel. Het is veel leuker om een aantal plaatjes van de Nierswal/Niersweg te laten zien.

1914	1916 Links op de hoek Bleekstraat-Nierswal de winkel van van de Lest	1924	1926
1945	1945. Diezelfde winkel van van de Lest is door oorlogsgeweld (en inkwartiering geallieerden) verwoest	ca 1955 Achter de poort zat de toegang tot het slachthuis. Duidelijk is te zien dat de Nierswal inmiddels een dijk had gekregen	ca 1960

en we ontmoeten heeeeeeel veel Gennepenaren.

Gennepse winkels in 1967: deel I

Gennepse winkels in 1967: deel II

Onlosmakelijk is de Molukse gemeenschap met Gennep verbonden. In 1951 kwamen meer dan 12.000 Molukkers naar Nederland, waarvan een aantal zich vestigden in het Gennapium. Tijdens een lezing, ondersteund met vele foto's haalt Mevrouw Julia Tomasila herinneringen op aan deze tocht.

De avond start om 19.00 uur met de officiële opening van de expositie ‘De Molukse kerk in de polder'. Naast objecten uit de collectie van het Zendingserfgoedhuis zal een documentaire vertoond worden en een boek gepresenteerd.

Muziek en dans, een belangrijk onderdeel van de Molukse cultuur mag niet ontbreken. Al meer dan 6 jaar zet Tina Mokkink zich in om eenzaamheid onder de Molukse ouderen te verdringen door met elkaar te dansen en zingen, begeleid door de Tifa groep Tahurie De Molukse cultuur blijft zo behouden. Tijdens de pauze zullen er heerlijk hapjes geserveerd worden.

Bijna 10 jaar geleden heb ik een filmpje gemaakt over de Molukkers in Gennep, in verband met de Proms van 2010.

problemen alom vanwege een goochelaar, die het paard, de staf en zelfs de ooievaar van de burgemeester had betoverd. Maar uiteindelijk liep het in PicaMare allemaal goed af. Een stralend zonnetje was getuige van de intocht van 2019.

	via de foto links komt u in het album met alle foto's van de intocht van 2019. Via de foto rechts komt u in het korte album met de statiefoto's van dit jaar, die Frank (zoals elk jaar) gemaakt heeft. Beneden een korte (4 minuten) film-compilatie van de intocht En als altijd mag alles voor privé-gebruik gedownload worden
de foto's van de intocht		de statiefoto's van Sint en zijn pieten

Wiel van Dinter vervolgt zijn verhaal over de Gennepse sanatoria Maria Oord en Zonlichtheide in de duistere maanden van oktober tot december 1944. Heel Gennep was geëvacueerd, behalve de sanatoria en de mensen die voor de verzorging nodig waren.

Huisvesting De 800 mensen, die in Gennep achterbleven, allemaal onderbrengen in de twee gebouwen van ‘Maria Oord' en ‘Zonlichtheide'was onmogelijk. Daarom waren de huizen in de onmiddellijke nabijheid van ‘Maria Oord' in gebruik genomen (Kerk- en Niersstraat en de Markt). Voor ‘Zonlichtheide' bleven de nog bewoonbare huizen op de Heijenseweg beschikbar. Ook dokter Stiemens met vrouw en de uit de Plasmolen gevluchte dochter Tietske met vijf(!) kinderen, waaronder de één maand oude Karin, moest zijn woning in de Spoorstraat verlaten. Hij betrok een verlaten villa met schuilkelder op de Heijenseweg. De huizen van personeel bij ‘Zonlichtheide' hadden een kelder of er was buiten een schuilkelder gegraven. Twee dokters van de medische staf van ZLH, dokter Bauer en Muller, zaten met hun gezin in de kelder van de moutfabriek. Bij ‘Maria Oord' waren er overal huiskelders, waarvan veel oude gewelvenkelders.
	plattegrond van het "rode kruis gebied" met daarin Maria Oord, het ziekenhuis en ook de huizen met schuilkelders	Jan Schaffers in een in aanbouw zijnde schuilkelder aan de Heijenseweg

Boerderijen
In de directe omgeving van beide sanatoria lag toevallig een boerderij. Bij MO was dat de grootste Gennepse boerderij van Van Tol. De Duitsers hadden in zijn stallen een groot aantal koeien gestald. Met (pluim)veestapel en het voor de wintermaanden ingeslagen voedsel konden de aanwezige troepen en MO minimaal van het meest noodzakelijke voedsel worden voorzien (melk, vlees, eieren, graan, aardappelen). Naast de kleinschalige boerderij Martens bij ZLH was Denen in Heijen mede verzorgend. Deze boeren hadden uiteraard ook niet hoeven te evacueren. In de eerste plaats, omdat ze voor de Duitse legerveldkeuken een profijtelijke aanvulling waren. Ook voor de sanatoria betekenden deze landbouwers een uitkomst. Zowel militairen als burgers maakten gebruik van de in Gennep gebleven melkboer (bezorging), slager (vee slachten) en bakker (brood).

Leidinggevenden In elk sanatorium was een timmerman en loodgieter, die op creatieve wijze alle voorkomende probleempjes en klusjes wisten op te lossen. In ‘Maria Oord' bevonden zich ook een paar hoogbejaarde Gennepenaren, invaliden, de bejaarde Deken van Gennep met huishoudster en de overste van de Paters van de H. Geest, pater Van Rooij (klooster Spoorstraat). Deze laatste bestuurde met moeder-overste van het Norbertusklooster de veelsoortige gemeenschap. Hij was tevens de contactpersoon naar de Ortskommandant. En de scheidsrechter in de onvermijdelijke geschillen tussen patiënten onderling en burgers. Op ZLH waren patiënten en verzorgend personeel verdeeld over het hoofdgebouw en omliggende paviljoens. De drie zogeheten ‘zonnehuizen' ( bedoeld voor de nazorgpatiënten) -ten oosten van de Heijenseweg- moesten al snel wegens granaattreffers ontruimd worden. Als geneesheer-directeur bestuurde dokter Stiemens met zijn medische staf dokter Bauer en Muller het reilen en zeilen van de instelling. Het onderhoudspersoneel verbleef hoofdzakelijk in de verspreide huizen aan de Heijenseweg. Daar vielen dan ook slachtoffers door granaatinslagen.
	de zonnehuizen aan de oostzijde van de Heijenseweg	de beltmolen aan de Heijenseweg die door de geallieerden met granaten bestookt was (omdat het een uitkijkpost van de duitsers was)

Onderling contact
Liepen de (spaarzame) contacten met de Wehrmacht bij MO via pater-overste Van Rooij, bij ZLH was Stiemens (en zijn echtgenote) het aanspreekpunt. Zo'n onderhoud vond bij MO plaats in het Norbertusklooster. Bij ZLH was de locatie meestal de villa die Stiemens betrokken had op de Heijenseweg.
Het contact tussen MO en ZLH onderling verliep erg moeilijk. Telefonisch contact was niet meer mogelijk, zodat gesprek van persoon tot persoon overbleef. De wispelturige schildwacht en het levensgevaar bij granaatvuur bemoeilijkten de gang van het ene eiland naar het andere zeer. Anderhalve kilometer lopen was een risicovolle onderneming. Niet zelden moest de koerier onderweg een of twee keer een kelder invluchten.

Maria Oord. Blik richting oost naar de Martinuskerk (nu alleen nog de toren)	Maria Oord-ligbedden buiten	Zonlichtheide gebouwen	foto van Zonlichtheide uit de jaren 30. Foto genomen vanuit de beltmolen, richting het westen. Op de achtergrond is de Maasbrug te zien (en een trein). Mooi is te zien dat het oorspronkelijk heidegebied was. Anno 2019 staan er heel veel grote bomen.

Op de luchtfoto hieronder geef ik aan waar die sanatoria stonden. De luchtfoto is van eind 1944 en gemaakt door de RAF als voorbereiding voor operatie Veritable en daarmee ook de bevrijding van Gennep in februari 1945.

Op bovenstaande luchtfoto van de Royal Air Force zijn beide sanatoria aangegeven. In de oude stadskern Maria Oord en achter aan de Heijenseweg Zonlichtheide.

De familie van Kalmthout was 1 van de families die aan de Heijenseweg woonde. Thomas van Kalmthout beschrijft wie er verder allemaal aan de Heijenseweg woonde: Allereerst de familie Martens aan de overkant. Dan onze naaste buren op nr. 86. Daar woonde in mijn kinderjaren de familie Kann met twee dochters (Lore van ongeveer 16 jaar en Romy van ong . 6 jaar); in de oorlogsjaren Dr. Bauer en zijn vrouw Mireille, na de oorlog de familie Vlot, met 3 zonen (Huib, Theo en Jan) en 2 dochters. Op 84 woonden enkele medewerksters van het Sanatorium "Zonlichtheide" en na de oorlog de familie Werner. Op 82 de familie Gommers met dochter Marian; later de familie Maertens en na de oorlog de familie Janssen met 2 dochters (Carla en Anja) en hun zoon (Paul). Aan de overkant lag - lang voordat het na de oorlog omgebouwd werd tot "St. Augustinusstichting" - het Sanatorium "Zonlichtheide". (ZLH). De even huisnummerkant. Een familie wier naam ik vergeten ben, maar die een lieve dochter Tamara hadden. Dan de familie Jansen "van 't spoor" . Ik herinner mij nog Annie, omdat zij wel eens met mijn zusjes speelde, en Tonnie, met wie ik nog wel eens omging . (Na de oorlog stonden er vier houten noodwoningen - iets naar achteren - op het open perceel tussen Jansen en Smeets) . Na Smeets kwamen Verwer, Sebus (in de oorlog "dubieuze " eigenaar?) van Heijenscheweg 88, Roers en iets verderop de Openbare School, welk gebouw later Muziekschool zou worden . Dan familie Verstraaten (eerst zetbaas van de Edah , daarna in dienst van een schildersbedrijf, vervolgens uitbater van de eerste snackbar bij de bushalte aan de Spoorstraat en tot slot de eigenaar van de eerste fabriek van voorgebakken frites in Nederland). Een paar huizen verder was er de sigarenwinkel van Gommers en dan de kruidenierszaak annex bakkerij van Heijs. Daar deed ik vaak boodschappen. Vervolgens kwam dan het Belastingkantoor. Na de oorlog was dat politiebureau. Tot op de dag van vandaag is op de eerste verdieping voor het raam een reling te zien, die in opdracht van mijn vader is aangebracht omdat hij bang was ooit over de laag liggende vensterbank naar buiten te vallen wanneer hij het raam opende . Daarnaast was een straat waar oa. de families van Tankeren en Bartels woonden. Op de hoek van de Heijenscheweg en de Willen Boyeweg Cafe ABC, waar de Jong-Studenten­ vereniging vaak vergaderde . (zie bij verenigingen) .

De oneven huisnummerkant. Naast ZLH eerst de familie Deters. Dan (ik sla waarschijnlijk een paar namen over) de families Achterberg, Schatters (directeur van de Maas Buurt Spoorweg, goede vriend van mijn vader en verwoed postzegelverzamelaar) met op het hek voor zijn huis het opschrift: " Aan 's-Heeren Zegen is ' t al gelegen". Dan de familie Schellekens. Hiernaast (waar nu een garage is, was een onbebouwd perceel) dan de familie van Herpen, van den Heuvel, en dan sla ik er een paar over - Nogarede, Heesen, Albers, Goossens, Roosenboom, schilder Wilbers, Hen Artz (conducteur van de MBS later Zuid-Ooster), burgemeester van Banning, van de Ven, mevrouw Hömmen met twee zonen en als laatste (de Moutstraat overgestoken) de familie Beckers van de Moutfabriek.

Genneps bodem heeft nog veel verborgen schatten. Zo nu en dan wordt daar iets van bloot gelegd. Het meest recent is de ontdekking van een complete fundering van een oude Gennepse pottenbakkersoven. Die oven was maar liefst 4 meter bij 2 meter inwendig. Werkelijk gigantische afmetingen voor die tijd en een unieke vondst, die Gennep als keramiekstad luister bij zet. Er waren in de loop van de eeuwen immers vele pottenbakkers in Gennep. Deze oven werd door Jan compleet blootgelegd achter de voormlige bakkerij van Nillessen. We weten uit gemeentelijke stukken, dat hier 200 jaar geleden de pottenbakkerij van Jan Essing stond.

Op de foto links zijn de omtrekken van de oven goed te herkennen. Een deel van de stookvloer is zelfs nog aanwezig. Dat deze funderingsresten nog terug te vinden zijn, is waarschijnlijk te danken aan het feit dat Nillessen op deze plek een keuken gebouwd heeft. Midden in de oven zien we het afvoerkanaal van die keuken nog lopen. Men heeft toen de fundering van die oude oven laten zitten. Gelukkig voor ons, want dit is een bijzondere vondst. Het is jammer dat deze resten niet in hun geheel opgepakt kunnen worden en op een andere plek neergelegd om de het keramiek-verleden van Gennep te illustreren. Onvoorstelbaar is het hoe dat ambacht toen beoefend moet zijn. Weken potten draaien (met alleen hand-/voetkracht) en klei bewerken en dan dagen lang heel voorzichtig de oven vullen. Vervolgens werd de toegang dichtgemetseld en kon het bakproces beginnen. Dat gebeurde met takkenbossen. Boven de stookvloer moet een 2e vloer aanwezig geweest zijn. Tussen die 2 vloeren werd dan gestookt, waarbij de warmte en rookgassen door die 2e vloer naar boven gingen. Het stoken moest met de hand gebeuren en zal een proces van dagen geweest zijn, waarbij de temperatuur voldoende hoog moest oplopen. En daarna moest de oven weer langzaam afkoelen. Niet te snel, want dan zou al het aardewerk barsten en was het werk van weken verloren. Maar misbaksels zullen er wel degelijk geweest zijn. Kunt u zich voorstellen hoe spannend het geweest moet zijn voor de pottenbakker om na het afkoelen het metselwerk voor de ingang van de oven weer af te breken en de spanning over wat hij aan zou treffen???

	Jan heeft de oven zeer nauwkeurig in kaart gebracht op schaal 1:20. Die tekening staat rechts. Links: Jan met de schaal-tekening en daaronder een drone-foto van het perceel van Nillessen met daarop de (locatie van de) oven. Er zijn natuurlijk ook emmers met scherven uit de grond gehaald en, heel bijzonder, ook een knoop van een uniformjas van een Franse soldaat. We weten dat een Franse leger-eenheid in die tijd in en rond Gennep ingekwartierd is geweest en met name in 1803 in Gennep. Blijkbaar is er dus ook een Franse soldaat bij Jan Essing ingekwartierd geweest.

Hierboven een aantal foto's van de vondsten van echt Genneps aardewerk
	je moet wel heel erg veel geduld hebben om die puzzelstukjes weer in elkaar te zetten, niet wetende wat er ontbreekt en wat er bij wat hoort. Helemaal rechts een kadastertekening uit begin 19e eeuw met de lokatie van de pottenbakkerij.

een nieuwe special: Wiel van Dinter vertelt het verhaal van de Gennepse sanatoria Maria Oord en Zonlichtheide in 1944. Nu het eerste deel.

KOMMER EN KWEL IN SANATORIA TE GENNEP
oktober-december 1944, Wiel van Dinter

VOORAF
Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog waren er in Gennep twee sanatoria voor tbc-patiënten. Het oudste ‘Maria Oord' stond aan de noordelijke rand van Genneps centrum, het andere ‘Zonlichtheide' lag aan de zuidelijke rand van de gemeente richting Heijen. Maria Oord (MO) nam vanaf het begin meisjes en vrouwen van katholieke huize op, terwijl Zonlichtheide (ZLH) steeds neutraler werd. Beide herstellingsoorden kregen hun zieken uit heel Nederland. Gennep was per trein, bus en tram goed bereikbaar. Verpleging en verzorging hadden een uitstekende naam.

Sanatorium Maria Oord In 1905 vestigde zich in Gennep H. Stiemens, huisarts met als specialisatie de longen. Hij werd tevens geneesheer-directeur van het ziekenhuis van de Zusters van Liefde in Gennep. Op zijn aandringen stichtte de orde van Zusters van Liefde uit Tilburg een sanatorium voor katholieke vrouwen/meisjes met tbc (1918). Dokter Stiemens werd daarvan geneesheer-directeur. Het sanatorium startte in een verbouwde openbare lagere school in de Doelen en kreeg snel een nieuw modern gebouw naast de vroegere school en vlakbij de Martinuskerk. De instelling was door een grote tuin gescheiden van het Norbertusklooster van de Zusters van Liefde. Verpleging en verzorging in het sanatorium geschiedden door de zusters. De medische staf stond onder leiding van dokter Han Stiemens. De naam van het sanatorium werd ‘Maria Oord' (MO). Voor de Zusters verwijzend naar de Moeder Gods, voor dokter Stiemens naar zijn echtgenote Maria Stiemens-Hopman.
		Sanatorium Zonlichtheide Dokter Stiemens zag de aanpassingsproblemen bij patiënten, die na soms jarenlang verblijf in het kuuroord genezen terugkeerden in het dagelijks leven (vaak bij man en kinderen). Daarom opende hij in 1930 een eigen instelling voor ‘nazorg' aan die vrouwen. Aan de zuidelijke rand van Gennep bouwde hij op een eigen heideterrein zijn sanatorium, dat hij betitelde als ‘nazorg-kolonie'. Locatie: Heijenseweg met een hoofdgebouw tevens kantoor, enkele paviljoens, een keukengebouw en een apart blok van drie woonhuizen, bedoeld als tijdelijke startbasis voor genezen patiënten naar de maatschappij. Zijn sanatorium kreeg als naam ‘Zonlicht-heide' (ZLH). Omdat het aantal nazorg-patiënten achterbleef bij de ramingen, werden weldra ook tbc-lijders opgenomen. De medische staf werkte nauw samen met ‘Maria Oord'. Het aantal patiënten in beide sanatoria groeide gestaag. In 1944 waren er dat ongeveer tweehonderd.

Werkgelegenheid Een groot aantal Gennepenaren werkte bij de instellingen. De centrale keukens kregen veel van de voedselbenodigdheden door de plaatselijke middenstand en boeren aangeleverd. Brood en melk kwamen dagelijks vers binnen. Onderhoud en installatie geschiedde door lokale vaklieden. Al dan niet in vaste dienst. Zowel MO als ZLH had een kantoor voor interne en externe organisatorische zaken en pr.

Vertrek?
15 oktober 1944 kwam het bevel dat de burgerbevolking van Gennep per direct moest evacueren. Met uitzondering van de twee sanatoria en het ziekenzaaltje in het zusterklooster St.-Norbertus. Het Duitse leger had namelijk geen adequaat vervoer beschikbaar voor bedlegerige patiënten met (besmettelijke) tuberculose. De twee sanatoria met patiënten, medici en personeel moesten dus in de frontstad Gennep achterblijven. Iedereen die kon aantonen ‘onmisbaar' te zijn in één van de twee instellingen ontsnapte (met gezin) aan het evacuatiebevel. Gevolg: een 800(!) mensen bleven in Gennep. (Met nog steeds de hoop dat de bevrijding aanstaande was!)

was dit jaar op de Gennepse Heij en voerde van de Norbertuskerk naar de Heijkuul. Er liepen weer veel kinderen met ouders en/of grootouders mee achter Martinus, de bedelaar en het gilde naar het sportpark, waar het vuur klaar lag om aangestoken te worden. Maar eerst werd door pastoor Kessels het verhaal verteld van de romeinse soldaat Maarten of Martinus, die voor de poorten van de franse stad Amiens zijn mantel in tweeën sneed en de helft aan een bedelaar gaf, die het erg koud had. Daarna werd onder toeziend oog van de Gennepse brandweer het vuur aangestoken door de pastoor met een Gennepse Martinus (een jongen met als 2e doopnaam Martinus). Het was inmiddels behoorlijk koud geworden, zodat de warmte van het vuur aangenaam was. Helaas voor de jeugd mochten hun lampions en bieten niet in het vuur gegooid worden, hetgeen al tientallen jaren traditie is (of beter was). Bij het huiswaarts gaan kreeg de jeugd een tractatie van het gilde. Klik op 1 van de foto's rechts voor een klein album.

De discussie over de Lob en de hoogwaterbeveiliging is zo langzamerhand in een impasse gekomen. De hoogwaterbeveiliging tot een niveau van 1:300 (de wettelijke normdijken) komt er in ieder geval, want dat is in de wet vastgelegd. Wat dan vooral overblijft (naast benaming bergingsgebied en daarmee verband houdende uitsluiting van schadevergoedings-rechten) blijft de schuif. Burgerinitiatief Nee Tegen de Vloedgolf heeft bezwaren tegen de schuif en naar zeggen vooral omdat die op een willekeurig moment of door sabotage of door een fout open kan gaan, waardoor de bescherming ineens tot 0 gereduceerd is. Maar er is een mogelijke oplossing.

Leg gewoon wettelijke normdijken aan, zoals vereist in de wet en zoals geëist door NTDV. Verhoog die dijken dan extra met alleen in het verhoogde stuk een schuif. Daarmee vervallen de bezwaren van NTDV, want het wettelijke normdijken niveau wordt ten alle tijde gegarandeerd. Er is dan één vraag voor de overheid en de projectgroep van de lob en dat is of deze oplossing wel geschikt is om voldoende van een hoogwaterpiek weg te vangen om de extra investering van zo'n 40 miljoen euro te rechtvaardigen.

De situatie zou dan als links worden, waarbij de lob extra beschermd wordt tot een stuk hoger water niveau en beter dan bv Gennep of Venlo. Maar daarvoor zou men wel moeten accepteren dat als het water dan nòg hoger komt, dat dan de schuif open gezet wordt. Deze optie biedt wellicht ook een goede mogelijkheid om die benaming bergingsgebied voor de lob ter discussie te stellen, want het wordt dan feitelijk een noodoverloopgebied en zou dan voor schadevergoeding in aanmerking moeten kunnen komen. Voor Gennep helpt dit niet, want dat blijft gewoon in die zogenaamde rivierbedding liggen. Alternatief is dat men in de lob deze oplossing afwijst en dan al eerder, net als die andere plaatsen onder loopt. Hetzelfde geldt als deze oplossing onvldoende soulaas biedt voor het afvangen van de hoogwaterpiek. In alle gevallen is er overal dan tenminste de vaste bescherming tot het normdijken-niveau.

	Vlakbij mijn huis in de Steendalerstraat staan 2 bomen bij een wegversmalling. Het is eigenlijk een tweeling, want de bomen zijn hier als 2 kleine boompjes tegelijkertijd neergezet. Meer zon?, meer water?, betere genen? Wie zal het zeggen. Het verschil wordt langzamerhand enorm. Het linkerboompje heeft in ieder geval één voordeel. Als de grote carnavalswagens hier voorbij komen, zal er aan hem niet zo getrokken en gerukt worden als aan de boom rechts.
	weelderige overvloed	een laatste roos tegen een waterig zonnetje

Ik zag vanochtend dat weer een nieuwe speerpunt geplaatst is voor de Archeoroute en wel bij de Martinusoren. De speerpunten zijn een initiatief van de provincie Limburg. Met de archeoroute app kun je terplekke met een smartphone of tablet het verhaal terplekke beleven. Die app moet eerst gedownload worden in de apple store of google play. Als u dan de app opent en de smartphone richt op de pijlpunt vertelt de "archeoloog" u met ondersteuning van foto en filmmateriaal het historische verhaal. Ik ben benieuwd of ze mijn materiaal nog gebruikt hebben. De beschrijving van deze nieuwste speerpunt staat overigens (nog) niet op de website van de Archeoroute. Maar ze staan wel op de overzichtskaart met de lokaties.

Het is alsof de jongeman op de foto links in de kinderoptocht van afgelopen jaar al een oproep doet om een steentje bij te dragen. Jeugdcarnavalsvereniging Coloradokevers doet namelijk een oproep aan allen om volgende week tijdens de collecte een steentje bij te dragen aan de instandhouding van het jeugdcarnaval in Gennep. Hun leden zullen onder begeleiding van het bestuur en ouders bij u aanbellen om een kleine bijdrage te vragen voor de carnaval vierende jeugd van Gennep. U ziet hen door de straten lopen op dinsdagavond 12, woensdagavond 13 en donderdagavond 14 november aanstaande. Zij hopen op uw steun!

Vandaag, zondag 3 nov 2019 was een dubbelconcert van de Gennepse en Boxmeerse harmonie in zaal Riche in Boxmeer. In de pauze werd Marja Simons gehuldigd voor haar 40jr lidmaatschap van de Gennepse harmonie. En dan is ze ook nog ongeveer 30jr lid van de Boxmeerse harmonie. Bij elkaar opgeteld dan dus zo'n 70jr muzikant. :-)

2 voorzitters en Marja met oorkonde (en bloemen)

3m stukjes van het concert

De gemeente is momenteel bezig met de voorbereidingen voor de bouw van het nieuwe Kind Expertise Centrum. De aanbesteding loopt en de bestemmingsplan-wijziging is bezig.

Maar dat betekent ook dat die nieuwe huisvesting voor Elckerlyc, Maria Goretti, de Piramide enz enz midden in de rivierbedding gebouwd gaat worden. En dat betekent dat bij een overstroming, de schade niet vergoed wordt. Dat heeft de minister ook uitdrukkelijk gesteld. Wie zo gek is om in een rivierbedding te gaan bouwen of wonen, moet niet rekenen dat schade vergoed wordt. Want een rivierbedding is nu eenmaal een rivierbedding. Hetzelfde geldt overigens ook voor de geplande nieuwbouw bij de Gennepermolen, maar ook voor al die gerealiseerde werken zoals Bolwerk, Gennep Centraal, Torenzicht, bibliotheek, enzovoorts. Daar zit de oude kern van Gennep in hetzelfde schuitje als de lob en met tenminste hetzelfde overstromingsrisico. Dit staat ook uitdrukkelijk gemeld in de toelichtende stukken voor de bestemmingsplanwijziging: " Een initiatiefnemer dient er rekening mee te houden dat eventuele hoogwaterschade niet door de (Rijks-)overheid wordt vergoed" Misschien toch maar eens verstandig dat de Gennepse politiek eens gaat lobbyen in Den Haag om deze vreemde verhalen van de tafel te krijgen. Goed voor de LOB maar ook goed voor Gennep. Want wie wil nu verantwoordelijk zijn om zo'n duur gebouw midden in de rivier te bouwen????

Hieronder nog een paar plaatjes van de huidige plannen van het gebouw dat blijkbaar dus in de rivierbedding (van de Maas?) gebouwd wordt. Je zou je afvragen, hoe verzinnen ze het??

dat is blijkbaar de voorkeursvariant van het adviesbureau dat nu betrokken is bij het uitwerken van plannen voor het voormalige terrein van de Gennepermolen. Het laatste gebruik was als brandweerkazerne. Ik kreeg de plannen via Henk. Links een overzichts-plaatje en hieronder nog een aantal afbeeldingen van die voorkeursvariant (houtzagerij concept). De gehele presentatie als pdf file vindt U hier: link naar pdf van de plannen. Ik ben benieuwd, want er worden al meer dan 10 jaar plannen gemaakt voor dit gebied. Weet u nog van de "keramiek-experience" die er zou komen? Dit plan ziet er wel uitvoerbaar uit. Maar het zou goed zijn als er meteen iets aan die heeeeeeeeele grote bakstenen muur zou gebeuren en desnoods met muurschilderingen of graffiti. De tekeningen links en hieronder komen uit de presentatie. Ziet er niet verkeerd uit. Het wordt wel een erg dure prijsklasse blijkbaar. Zal dus geen sociale bouw of voor starters worden. Ik vraag me tevens af wat ik me moet voorstellen bij een semi-publieke ruimte. We'll see. Op 12 november wordt het plan gepresenteerd in PiCaMare.

Ook nog wat plaatjes uit het verleden.

1952	in 2008 werd het terrein gesaneerd (asbest) omdat er in het verleden het puin van het washuis van de nonnen was gedumpt. krantebericht van toen.	in 2009 werd de fundering voor de kade gemaakt	werd de kade gestort en later met metselwerk bedekt.

	Ook dit jaar is er weer een kerstmarkt in Gennep. Stichting SumMmertime tekent ook dit jaar voor de organisatie van de traditionele Kerstmarkt op zaterdag 14 en zondag 15 december op de Markt in Gennep. Zondag 15 december is bovendien koopzondag in Gennep, wat voor extra publiek zal zorgen. Exposanten die deel willen nemen worden opgeroepen zich bij de organisatie te melden. (contact-email) Beide dagen begint de Kerstmarkt om 12.00 uur en duurt tot 17.00 uur. De Markt wordt feestelijk in kerststijl aangekleed en op beide dagen is er passende muziek.