|
door
Wiel van Dinter
Keizer Karel de Grote had omstreeks 800 het grootste deel van het huidige West-Europa onder zijn gezag. Hij gaf het regionaal bestuur van delen van zijn rijk in handen van vertrouwelingen (gouwgraven). Hij reisde vele maanden van het jaar deze gouwgraven af om ze de eed van trouw te laten hernieuwen. Zo liet hij hun voelen dat hij, Karel, het oppergezag had.
Afb. Karel de Grote |
Na Karel de Grote (814) Na Karels dood kwam in 843, als resultaat van veel geharrewar en strijd binnen de familie, een driedeling van zijn rijk tot stand tussen 3 erfgenamen. Zo ontstond er een westelijk deel (Frankrijk), een oostelijk deel (Duitsland, Oostenrijk) en een zogenaamd middenrijk, nl. het koninkrijk Lotharingen onder Lotharius I (een langgerekt rijk van de Noordzee tot in Italië). Lotharius is dan tevens keizer over alle drie de rijksdelen met Aken als hoofdstad. |
 |
Gouwgraven
Na de dood van Karel de Grote en de uiteindelijke driedeling viel het sterke centrale gezag weg en gingen de gouwgraven zich steeds meer als onafhankelijke heersers gedragen. De keizer wordt alleen nog als opperrechter geroepen bij geschillen van levensbelang. De status van een gouwgraaf is dan al geruime tijd overerfelijk geworden.
| Ganipe De nederzetting Gennep ligt na 843 dus in het noorden van het Frankische Middenrijk Lotharingen. Rond 1050 is Heribert van Lotharingen uit het huis van koning/keizer Lotharius de bestuurder (prefect) van de gouw waar Gennep in ligt. Heriberts vrouw is Hedwighis van Bourgondië (ook in het Middenrijk). Zij wonen op een strategische plek nabij de uitmondging van de Niers in de Maas. |
 |
Woning
De woonplek is ideaal. De houten woontoren ligt op de laatste zandheuvel van een duinenrij langs de oostelijke Maasoever. Om de heuvel heen een moerassig gebied tussen Maas en Niers. Er is één uitweg van het woonhuis naar het op zichtafstand gelegen Ganipe. Over die weg gaat het rijdend en voetverkeer naar en van het woonoord. Op zon- en feestdagen nemen de bewoners deze duinweg naar het stenen Martinuskerkje in Ganipe.
| Romeins Het versterkte huis, de schuren en stallen zijn omgeven door een omheining van palissaden, gekapt uit bomen van het grote bos op de oostelijke heuvels. De woning is enkele decennia vóór 1050 hier gebouwd op de restanten van een vroegere Romeinse wachttoren. De bouwlieden maakten tevens dankbaar gebruik van overblijfselen van een Romeinse villa, die men op de Kloosterberg (Plasmolen)aantrof. |
 |
Afb. Middeleeuwse woontoren |
Kapel
Heribert, die zich edelheer van Gennep noemde, en zijn echtgenote Hedwighis, edelvrouwe van Gennep, voelden zich veilig op deze sterkte. De edelman was als bestuurder van de gouw vaak van huis. Hij wist zijn vrouw met bedienden goed beschermd door zijn wachters. De drassige omgeving weerhield onheil van buiten. Het kleine Mariakapelletje naast de woontoren was voor de edelvrouwe een oase van rust in de bedrijvigheid op de woonheuvel.
Zwanger
In de laatste drie decennia van deze elfde eeuw bracht zij hier haar kinderen ter wereld. Haar eerste zwangerschap verliep allesbehalve voorspoedig. Ze moest veel rusten en had een zware bevalling. Toch baarde ze een flinke zoon die naar de vader Heribert ging heten. Het duurde jaren voordat edelvrouwe Hedwighis weer in verwachting raakte. Ze bad iedere dag in het kapelletje tot Maria om een voorspoedige zwangerschap. En als ze met haar man naar een feestdiner in Xanten ging, stak ze daar bij het beeld van St. Victor een kaars op.
Droom
In de zevende maand van haar zwangerschap droomde ze dat een engel haar een zoontje toonde dat ze zou baren. Ze vertelde het haar man, die luchtig reageerde: “Dan krijgt Heribert een echt speelkameraadje.” Hedwighis hield haar droom vast, ook toen de laatste weken voor de bevalling zwaar waren. Haar barensweeën waren zo hevig dat de wise vrouw uit Gennep met een rijtuig gehaald werd. Hedwighis baarde een pracht zoon, die Norbert genoemd werd. Dat is: ‘stralend iemand uit het noorden'. De baby had zwarte haren en schitterende, blauwe ogen. Vader Heribert kon zijn trots nauwelijks verbergen. Hij zag het vóór zich: zijn oudste zoon Heribert als prefect en deze Norbert als bisschop. Het edelgeslacht van Gennep zou gevierd worden.
| Beeld Moeder Hedwighis dacht aan de droom als ze de jonge Norbert in haar arm had en de borst gaf. Ze dankte God dat ze na alle moeilijke weken, pijn en tranen zo'n schat van een jongen had gekregen. Ze liet een Gennepse houtsnijder een klein Mariabeeld maken dat ze in de huiskapel plaatste. Ze had het de Gennepse pastoor eerst laten zegenen en het daarna even in de wieg van Norbert gelegd. Moeder Maria zou hem beschutten. |
 |
Bloempje
Norbert groeide op binnen de omheinde veste. Van zijn oudere broer leerde hij het kattenkwaad. Aan de hand van zijn moeder liep hij naar de kapel. Daar leerde ze hem bloempjes te leggen op het console van het Mariabeeldje. Hij keek intens naar de dansende kaarsvlammetjes en het biddend gezicht van zijn moeder. Zelf liep de peuter soms de kapel in om een bloempje uit de kruidentuin op het console te leggen.
Paard
Als zijn vader na een dagenlange rondreis terugkwam binnen de versterking, mocht Norbert voor hem op het paard zitten en liep het paard enkele rondjes met een uitbundig lachende kleuter. En Heribert dacht: als die knaap 4 is, laat ik mijn paardenknecht hem leren paardrijden op een pony. En zo geschiedde.
| Visser Met twee dienstmeisjes ging Norbert toen hij 4 was buiten de veste wandelen. Heel graag naar de Niers. Het liefst gooide hij takjes in het water. Hij wenste ze goede reis, als ze door het snel stomende water richting Maas werden meegevoerd. Hij werd goede maatjes met de Niersvisser Maarten, die drie keer in de week verse Niersvis kwam brengen op de sterkte. Norbert zwaaide naar hem wanneer Maarten voorbij kwam roeien om de korven en fuiken leeg te halen die hij bij de Gennepse woontoren in de Niers had gezet. Nrbert keek de beroepsvisser verlangend na, wanneer deze met wiegend bovenlijf stroomopwaarts terug roeide naar Gennep: mocht hij toch eens meevaren! |
 |
Afb. De Niers bij het Genneperhuis (anno 2012) |
Drenkeling
En op een zonnige junidag vindt moeder het goed dat Norbert met een dienstmeisje in de roeiboot van visser Maarten stapt om bij de watermolen de palingkorven te controleren. Dan op de terugweg gebeurt het. Norbert is op de achterplecht gaan zitten. Bij een schok in een draaikolk tuimelt hij achterover van de boot. Het dienstmeisje naast hem grijpt zich vast en slaakt een gil. Maarten springt op, zijn ogen zoeken de drenkeling. Een tiental meters van de boot ziet hij Norbert in het water.
De visser staat als versteend naar de jongen te staren. Hij kan zijn ogen niet geloven. Norbert zinkt niet maar drijft op het water. Maarten grijpt de spanen en roeit met grote halen naar Norbert toe. Als de boot naast de jongen komt, ziet de visser Norbert als een bloemblad op het wateroppervlak drijven. De jongen kijkt hem lachend aan. De visser aarzelt geen moment en trekt de drenkeling in de boot. Het dienstmeisje staart stom met grote ogen naar de druipende jongen. Ze zit verstard met de hand voor haar open mond: Morbert ging niet kopje onder maar bleef drijven...
Voorval
Maarten de visser roeit zo snel hij kan naar de woontoren. De kletsnatte jongen kijkt met zijn stralende blauwe ogen de visser aan en zegt: “Moeder zal niet boos op jullie zijn. Dat weet ik zeker.” De visser is er niet gerust op. Moeder Hedwighis geeft na de eerste schrik de doornatte Norbert aan haar dienstmaagd mee voor droge kleren. Ze hoort het wonderbaarlijke voorval op de Niers van de visser en het meisje aan. Zij bindt beiden op het hart het voorval niet door te vertellen. Zij bewaart de gebeurtenis in haar hart.
Beeldje
Hedwighis dankt de visser uit de grond van haar hart voor de redding, neemt hem mee naar het kapelletje en schenkt hem het Mariabeeldje dat daar staat. Hij moet het thuis zorgvuldig bewaren als schutsbeeld bij nacht en ontij vissen op de Niers.
Nawoord
Maarten heeft het beeldje zorgvuldig bewaard en doorgegeven aan zijn zoon toen die de visrechten op de Niers overnam. Toen de zoon naar de herkomst van het beeldje vroeg, vertelde de bejaarde visser het miraculeuze gebeuren op de Niers.
Sindsdien ging het beeldje met het verhaal generaties lang van beroepsvisser naar zijn opvolger. Eeuwen later gaf een oude Niersvisser zonder opvolger het beeldje aan de pastoor van Gennep. Deze bewaarde het in de pastorie. In 1597 ging tijdens ‘de grote brand' de pastorie met de hele inhoud aan documenten en voorwerpen in vlammen op. Het verhaal van de jonge Norbert in de Niers werd echter steeds doorverteld.
Afb. Foto van de Morbertijnen rond het Genneperhuis (aug. 2018)
Bij het zien van een foto van Norbertijnen en Norbertinessen rond de geboorteplek van hun stichter nabij de Maas en Niers (augustus 2018) herinnerde ik mij dat verhaal. Meer dan zestig jaar geleden gehoord van de laatste beroepsvisser op de Niers. Ik geef u het verhaal in de historische context door.
70jr Sinterklaas in Gennep |
Sinterklaas is een vaste gast in Gennep, die sinds de uitvinding van de camera ook op beeld is vastgelegd in Gennep. Zo staat Sinterklaas op zijn schimmel op de film, die Jan Jetten in de oorlogsjaren gemaakt heeft. Maar ook na de oorlog bleef Sinterklaas elk jaar weer trouw Gennep bezoeken. A.s. woensdag is zijn verjaardag en daarna vertrekt hij weer terug naar Spanje. Een leuke gelegenheid daarom om de bezoeken van Sint aan Gennep in de 20e eeuw nog eens in beeld te brengen. (in willekeurige volgorde)
 |
 |
 |
Sint in 1949 op bezoek bij LTC (de opvolger van Kann & Co). Van deze foto kennen we ook de meeste namen (link naar foto met namen) |
Sinterklaas ontvangt Gennep's kinderschare in 1952 in hotel van Bergen. Kapelaan Sampers helpt de Sint |
In 1971 is er ook weer een ontvangst in hotel van Bergen. Dit keer assisteert burgemeester Gilissen |
 |
 |
 |
In 1972 is er zelfs een hele tafel met Gennepse notabelen, die Sint assisteren |
terwijl de kinderen aandachtig toehoren |
Sint is in al die jaren op verschillende manieren gearriveerd: per stoomboot over de Maas, over de Niers, per paard en zoals hier met een limousine. (de bijrijder heeft trouwens een bekend gezicht (Willie Michels). Chauffeur is
Rein Eltink. De man met de fiets is Piet Sluiters) |
Hieronder nog een serie plaatjes van de Sint in al die jaren
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
22 februari 1944 |
was de datum van het "vergissings-bombardement" van de geallieerden op Nijmegen. Er kwamen 766 mensen om. Onder andere Cornelis Dorresteijn uit de Niersstraat, die bij de MBS werkte en op het stationsplein bij de tram van het MaasBuurtSpoor was. Cornelis Dorrestein woonde met zijn vrouw, Maria en hun 10 kinderen in Gennep in de Niersstraat bij hun drogisterij. Zijn vrouw dreef de zaak en Cornelis werkte bij de MBS. Een ander slachtoffer was Mathilda Bongers, die in de Picardie woonde en verder ook Frans Kerkhoff uit Milsbeek, die net als Jacob van Tankeren toen op de ambachtsschool aan de Kronenburgersingel in Nijmegen zat. Jacob vertelde wat er die middag in Nijmegen gebeurde.
Jacob vertelt |
over zijn ervaringen in WO2. Hij vertelt over het vliegtuig van majoor Bolton dat neerstort en waar de parachute van Bolton weigert en deze terechtkomt achter de Mariakapel op de Groes. En hij vertelt hoe hij de familie Kaufman op hun laatste tocht uit Gennep begeleidde. Maar ook dat hij en zijn broer de op de Gennepse Heij ondergedoken Simon van Leeuwen op een gegeven moment zagen en waar hen toch wel zeer uitdrukkelijk op het hart gedrukt werd om hierover nooit een mond open te doen. Jacob is Jacob van Tankeren, die ik 2 jaar geleden over dit onderwerp geïnterviewd heb. Deze en nog meer films zijn ook te bekijken in de Kenniskeuken ter gelegenheid van de tentoonstelling over de holocaust in Gennep, welke daar nog tot 6 januari te zien is.
En toen was het weg! |
zo lijkt het te gaan met de boeken van het struikelstenen-project met als titel "En toen waren ze weg". Ze vliegen de deur uit, zodat de oplage van 600 stuks misschien wel te klein kan blijken te zijn. Het boek is (nog) te koop bij Bruna, Primera, AH, Juul's kruidenhoekje en vanaf morgen ook nog bij het Petershuis, de VVV en op de woensdagmiddag in de Kenniskeuken (zoalng de voorraad strekt helaas)
Afgelopen vrijdag werd het 1e boek overhandigd aan burgemeester de Koning en werd tevens de tentoonstelling in de Kenniskeuken (ruimte onder de bieb) geopend. Deze tentoonstelling is nog te zien tot 6 januari 2019 en is een aanrader. Dit zeker als opmaat richting de viering van 75 jaar bevrijding. In de Kenniskeuken is trouwens nog veel meer leuks te zien, zoals de model-spoorbaan met de NBDS spoorlijn, het stationscomplex en het oude centrum van Gennep (zo'n 100jr geleden). Er is ook een permanente tentoonstelling van 1940-1945. Vrijdagavond waren er in PicaMare nog lezingen over de holocaust in Limburg en meer speciaal de holocaust in Gennep. Zowel bij de boekuitreiking als bij de lezingen was het erg druk, zoals bijgaande afbeeldingen laten zien.
 |
Hier omheen de afbeeldingen van vrijdagmiddag 13:00h in de kenniskeuken |
 |
||
 |
 |
 |
||
Het 1e boek wordt overhandigd aan burgemeester de Koning |
Verwelkoming van de gasten, introduktie van het project. |
het boek gaat overhandigd worden |
aandachtige toehoorders in de Kenniskeuken |
Marietje van Arensbergen en Mies Mooren openen gezamenlijk de tentoonstelling over de holocaust in Gennep met de onthulling van de foto uit 1933, waar zij beiden en ook Nanny Kaufman, 1 van de slachtoffers van de holocaust op staan. |
 |
Er was voor PicaMare gekozen om een vrije toegang zonder vooraanmelding mogelijk te maken. Nogmaals bedankt 4events voor het faciliteren van deze avond. De foto's zijn gemaakt door Tom Oosthout. |
||||||
Ook 's avonds was het erg druk bij de 2 lezingen in zaal PicaMare. |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Voedselbank-actie Jong Nederland |
Ook dit jaar ondersteunt Jong Nederland Gennep weer de actie van L1 om spullen bijeen te brengen voor de voedselbank.
De kinderen en leiding van JongNL Gennep zetten zich in om hen te steunen. De kinderen versieren een doos, die ze thuis vullen met houdbare levensmiddelen. Zo hopen we ruim 100 gevulde dozen te ontvangen. De Gennepenaren kunnen een steentje bijdragen, want van 6 t/m 13 december is de Blokhut (Pr. Irenestraat 23 in Gennep) op werkdagen van 18.30-19.30 uur geopend als inzamelpunt. Op zaterdag 8 december wordt er van 9.00-14.00 uur actie gevoerd bij Jan Linders in Gennep. Klanten worden gevraagd of ze extra levensmiddelen willen kopen voor de actie. In principe zijn alle houdbare levensmiddelen welkom, mits ze niet gekoeld of ingevroren bewaard moeten worden. Ook is het mogelijk om een financiële bijdrage te schenken. Link naar persbericht van Jong Nederland.
Ook in de toekomst volgen nog meer nieuwe leuke en interessante afbeeldingen. Blijf kijken!
Voor degenen die de oude voorpagina's nog eens willen zien:Oude voorpagina's